Pagina’s van 0,28 millimeter dik: het is niet ongewoon in zakbijbeltjes uit dertiende eeuw. Maar hoe maakten mensen die?
In de dertiende eeuw werden ze op grote schaal vervaardigd: zakbijbeltjes met superdunne pagina’s. Maar hoe maakten de mensen die dunne bladzijden?
Meerdere ideeën
Wetenschappers wisten het lang niet zo goed. Sommigen dachten dat de huid van doodgeboren kalfjes gebruikt werd om de dunne velletjes te vervaardigen. Anderen achtten dat onmogelijk: er werden zoveel bijbeltjes gemaakt dat er veel te veel kalfjes voor nodig waren. Weer anderen dachten dat huiden van konijnen of eekhoorns werden gebruikt, terwijl weer andere bronnen suggereren dat huiden met de hand ‘gesplitst’ werden om de dunne pagina’s te vervaardigen.
Zakbijbeltjes
Wetenschappers van de universiteit van York onthullen nu hoe het werkelijk zit. Ze bestudeerden 72 zakbijbeltjes die in Frankrijk, Engeland en Italië vervaardigd werden en 293 andere perkamentmonsters uit de dertiende eeuw. Dit perkament was tussen de 0.03 en 0.28 millimeter dik. De onderzoekers verwijderden – zonder het perkament te beschadigen – eiwitten van het oppervlak van het perkament om de herkomst ervan te achterhalen.
Meerdere diersoorten
“We vonden geen bewijs voor het gebruik van onverwachte dieren,” vertelt onderzoeker Sarah Fiddyment. Dus geen huiden van eekhoorns of konijnen. “Wel stellen we dat meer dan één diersoort in één manuscript werd gebruikt. Onze resultaten suggereren dat superdun vellum (ongelooide dierenhuid, red.) niet noodzakelijk afkomstig was van geaborteerde of pasgeboren dieren met een zeer dunne huid, maar eveneens het resultaat kan zijn van een productieproces waarbij de huid van volwassen dieren van verschillende soorten werd omgezet in dun vellum van deze kwaliteit.”
Onderzoeker Jiří Vnouček heeft het perkament uit de zakbijbeltjes inmiddels nagemaakt en daarbij gebruik gemaakt van oudere huiden. Het kan dus echt. “De juiste technologie gebruiken om het perkament te maken is belangrijker dan het gebruik van de huid van jonge dieren. Huiden van jongere dieren zijn natuurlijk optimaal voor het produceren van dun perkament, maar ik kan me voorstellen dat elke huid verzameld werd en er niets werd weggegooid.”
