Bonobo’s kruisten met een ‘spookaap’

Wetenschappers vinden sporen van uitgestorven primatensoort in het DNA van bonobo’s.

De evolutie van de mens blijkt een complex web te zijn. Recente DNA-studies lieten zien dat mensen gekruist hebben met Neanderthalers en Denisova-mensen. Waarschijnlijk bevat het menselijk genoom ook nog sporen van een ontmoeting met een derde – vooralsnog onbekende – mensensoort. Maar hoe zit het met onze nauwste verwanten, de chimpanzees en bonobo’s? Een internationale groep wetenschappers boog zich over het genoom van deze primaten en ontdekte een al even ingewikkelde evolutionaire geschiedenis. Zij publiceerden hun bevindingen in het vakblad Nature Ecology & Evolution.

Ondersoorten
De onderzoekers brachten het genoom van 69 chimpansees en bonobo’s in kaart. Ze zorgden ervoor dat alle ondersoorten van de chimpansee vertegenwoordigd waren. Het betreft de centrale, westelijke, oostelijke en Nigeria-Kameroen populaties. Een studie uit 2016 toonde reeds aan dat bonobo’s gekruist hebben met verscheidene ondersoorten van de chimpanzee. De meeste recente kruisingen (tussen bonobo’s en de centrale chimpansee-populatie) vonden ongeveer 200.000 jaar geleden plaats en resulteerden in de uitwisseling van DNA.

Afbeelding: Kuhlwilm, M., Han, S., Sousa, V. C., Excoffier, L., & Marques-Bonet, T. (2019). Ancient admixture from an extinct ape lineage into bonobos. Nature Ecology & Evolution, 3(6), 957.

Spookaap
De huidige studie bevestigde deze resultaten maar stuitte ook op een onverwacht resultaat. De onderzoekers konden een klein percentage van het bonobo-DNA niet plaatsen: het leek niet op de rest van het bonobo-genoom en het verschilde duidelijk van chimpansee-DNA. Verdere analyses suggereerden dat het DNA afkomstig was van een uitgestorven primatensoort. Naar schatting 4 procent van het bonobo-genoom komt van deze onbekende ‘spookaap’. Dit percentage spookaap-DNA bevat genen die een rol spelen in het immuunsysteem en het dieet, maar het is lastig om te bepalen hoe dit de evolutie van bonobo’s beïnvloed heeft.

Uitgestorven soorten
De evolutie van chimpansees en bonobo’s is – net als de menselijke evolutie – een complex verhaal met uitwisseling van DNA tussen diverse soorten. De ontdekking dat het genoom van bepaalde soorten sporen bevat van uitgestorven soorten is eigenlijk niet zó verrassend. Slechts een kleine fractie van alle soorten die ooit op deze planeet rondliepen fossiliseert. Het is dus logisch dat we van sommige uitgestorven soorten nooit fossielen zullen vinden. Maar af en toe kruiste zo een spooksoort met de voorouder van nu nog levende dieren. En de vingerafdruk van die gebeurtenis vinden wetenschappers nu terug in het DNA. Heel wat uitgestorven soorten leven dus verder in het genoom van andere soorten.

Over de auteur
Jente Ottenburghs promoveerde aan de Universiteit Wageningen waar hij onderzoek deed naar de evolutie van ganzen. Na een stage bij de wetenschapsredactie van de Volkskrant werkt hij nu als postdoc aan de Uppsala Universiteit in Zweden. Meer weten over Jente? Neem een kijkje op zijn website. Recent kon je in een artikel van de hand van Jente al lezen hoe een genoom in kaart wordt gebracht. Nieuwsgierig? Klik hier! En hier kun je lezen hoe de genetische code precies werkt.

Bronmateriaal

de Manuel, M. et al. (2016). Chimpanzee genomic diversity reveals ancient admixture with bonobos. Science, 354(6311), 477-481
Kuhlwilm, M., Han, S., Sousa, V. C., Excoffier, L., & Marques-Bonet, T. (2019). Ancient admixture from an extinct ape lineage into bonobos. Nature Ecology & Evolution, 3(6), 957
Afbeelding bovenaan dit artikel: Christopher Krupenye / Duke University

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd