Complottheorie mag zichzelf tegenspreken

Complottheoristen malen er niet om als hun complottheorie zichzelf tegenspreekt, zo blijkt uit onderzoek.

Die conclusie trekken wetenschappers in het blad Social Psychological and Personality Science. Ze baseren hun conclusies op experimenten.

Diana
De onderzoekers verzamelden meer dan 130 studenten en vroegen ze naar de dood van Diana (een geliefd onderwerp voor complottheorieën). De resultaten zijn opvallend. Hoe sterker de studenten geloofden dat de dood van Diana de schuld was van de geheime dienst, hoe meer ze ook geneigd waren om te geloven dat Diana haar eigen dood in scène had gezet en eigenlijk nog steeds in leven was. De complottheorie die zij aanhingen, klonk dus als volgt: Diana is vermoord door de geheime dienst, maar ze leeft nog steeds. Dat is natuurlijk onmogelijk.

WIST U DAT…

…complottheorieën mensen grip op het leven geven?

Wantrouwen
Maar hoe komt het dat mensen zelfs een complottheorie die zichzelf tegenspreekt voor waar aannemen? De onderzoekers vermoedden dat het te maken had met wantrouwen ten opzichte van de overheid. Om die hypothese te testen, zetten ze een tweede onderzoek op.

Osama bin Laden
Ze verzamelden meer dan 100 studenten en vroegen ze naar de dood van Osama bin Laden. Mensen die geloofden dat hij al dood was toen de Amerikanen hem vonden, waren ook sneller geneigd om te denken dat Osama nog steeds in leven is. Weer een complottheorie die zichzelf tegenspreekt, dus. Maar nu zochten de onderzoekers ook uit waarom de mensen dat dachten. En ze ontdekten dat wantrouwen ten opzichte van de overheid ervoor zorgde dat deze complottheorie werd omarmd. De proefpersonen vonden namelijk dat de acties van de Amerikanen erop wezen dat ze iets te verbergen hadden.

Maar hoe kan wantrouwen ervoor zorgen dat zo’n complottheorie met onderdelen die elkaar tegenspreken toch geloofwaardig blijft? De onderzoekers denken het wel te weten. Mensen die complottheorieën aanhangen, zien de overheid als onbetrouwbaar en zelfs misleidend. Ze zijn ervan overtuigd dat het verhaal van de overheid niet klopt en elke theorie die dat verhaal ontkracht, wordt daarom omarmd. Zelfs als de ene theorie de andere tegenspreekt. Elke alternatieve verklaring is vanuit het oogpunt van complottheoristen vanaf het begin betrouwbaarder dan het verhaal van de overheid, zo schrijven de onderzoekers. “Het is geen verrassing dat angst, wantrouwen en zelfs paranoia kunnen leiden tot verwarrende gedachten. Als er wantrouwen is dan verdwijnt het zorgvuldig redeneren. Geloven dat Osama nog steeds in leven is, is dan geen reden om niet te denken dat hij al jaren dood is.”

Bronmateriaal

"Believing the Impossible and Conspiracy Theories" - Sagepub.com
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Michael (cc via Flickr.com).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd