Droogte creëerde massagraf vol dodo’s

Een analyse van een massagraf met daarin tientallen dodo’s vertelt ons meer over hun leven en hun ondergang.

Onderzoeker Hanneke Meijer reisde af naar Mauritius om het moeras Mare aux Songes te bestuderen. Hier zijn door de jaren heen vele resten van dieren, waaronder heel veel botten van dodo’s gevonden. “Het moeras is de bron van 99 procent van al het dodo-materiaal dat wereldwijd in musea ligt,” vertelt Meijer aan Scientias.nl. “De allereerste dodo-botten werden hier in 1886 gevonden, maar daarna raakte de plek een beetje in de vergetelheid.” En even dacht men zelfs dat het moeras helemaal verloren was gegaan bij de aanleg van een vliegveld. Maar in 2005 wordt het moeras herontdekt. “En dat leverde een unieke mogelijkheid op om opnieuw dodo-botten op te graven, maar dan met heel veel aandacht voor de geologische setting: heel goed kijken hoe de aardlagen eruit zien, hoe de botten in de aardlagen liggen en wat er rond de botten aan bijvoorbeeld planten- en insectenresten gevonden wordt.”

Een dodo. Tekening: Cornelis Saftleven (1638).
Zeventien dodo’s
En dat is precies wat Meijer en haar team hebben gedaan. Ze schrijven erover in het blad Naturwissenschaften. Ze vonden in het moeras de resten van zeventien dodo’s terug. Opvallend genoeg behoren de resten allemaal aan volwassen dodo’s toe en overheersen de botten die ooit de poten van de dodo’s vormden.

Moeras
Maar de onderzoekers keken niet alleen naar de gevonden resten. Ze richtten zich zoals gezegd ook op de aardlagen waarin de resten werden gevonden. En die aardlagen vertellen ons meer over de dood van de dodo’s. “Inmiddels weten we dat het massagraf in relatief korte tijd gevormd is: zo’n 200 jaar. Dat moment viel samen met een droge periode waarin zoet water schaars was. We denken daarom dat de dodo’s samen met heel veel andere dieren zoals reuzenschildpadden, in hun zoektocht naar water naar Mare aux Songes kwamen. Vanwege de geologische ondergrond van Mare aux Songes was het één van de weinige plekken op het eiland waar zoet water aan het oppervlak kwam. Helaas werd deze plek veel dieren ook fataal, omdat velen er vast kwamen te zitten in de modderige ondergrond.”

De plaats waar de opgravingen werden gedaan. Foto: M. Rijsdijk/Dodo Research Programme.

Klimaat
Het onderzoek kan ons niet alleen meer leren over vroeger tijden. Ook in de toekomst kunnen we er ons voordeel mee doen. “Het is interessant om te zien dat ondanks het grote aantal dieren dat is omgekomen (grove schattingen zijn tienduizenden dieren voor het hele moeras), alle diersoorten deze droge periode hebben overleefd. Ondanks deze bottleneck zijn alle soorten zo’n 3700 jaar later, als de eerste Hollanders op Mauritius aankomen, nog steeds springlevend (daarna gaat het snel bergafwaarts). Dit is een interessant gegeven, omdat we vandaag de dag worstelen met de gevolgen van klimaatverandering. De vondsten uit Mare aux Songes kunnen ons meer vertellen over hoe een ecosysteem reageert op veranderingen in het klimaat.”

Het hoofd en de poot van een dodo. Foto: Ed Schipul (via Wikimedia Commons).

Dom en dik
Dodo’s die door de droogte naar het moeras worden gedwongen en daar vast komen te zitten en sterven. Het bevestigt maar weer eens het beeld dat veel mensen van de vogel hebben: een dommig dikkertje. “Ik ben bang dat de dodo helaas nooit meer van dat imago afkomt. Maar de waarheid is iets genuanceerder. Zoals heel veel oceanische eilanden was Mauritius zodanig geïsoleerd dat zoogdieren heel veel moeite hadden om het eiland te bereiken. De enige inheemse zoogdiersoorten waren vleermuizen die vliegend aardige afstanden kunnen afleggen. Carnivoren zoals wolven, leeuwen en beren hebben het eiland nooit bereikt. Als gevolg daarvan evolueerde de fauna zich in afwezigheid van predatoren. En in zo’n omgeving is het kunnen vliegen overbodig, met als gevolg dat veel vogels het vermogen tot vliegen verliezen (de vleugels werden kleiner) en toenemen in lichaamsgrootte. De dodo was dus uitstekend aangepast aan het leven op een eiland. Tja, en dat je dan in een onvoorzien moment van klimaatstress vast komt te zitten in de modder, dat kan gebeuren!”

Een voetbot van een dodo in de modder. Foto: R.M. Jayasena/Dodo Research Programme.

Het onderzoek vertelt ons veel meer over het leven en de veerkracht van de dodo. Ook in tijden van droogte wist deze – ondanks dat er veel soortgenoten stierven – te redden. Pas toen de Nederlanders het eiland ontdekten, ging het goed fout. Maar er blijven nog genoeg vragen omtrent de dodo. Bijvoorbeeld over hun gedrag en ecologie. Aan de hand van de vondsten van Meijer en haar team kunnen die hopelijk beantwoord worden.

Bronmateriaal

"Dodo remains from an in situ context from Mare aux Songes, Mauritius" - NCBI.NLM.NIH.gov
De tekening bovenaan dit artikel is gemaakt door Roelant Savery (via Wikimedia Commons).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd