Het nut van de menopauze: oudere dame heeft wijsheid in pacht

orka

Hoe kunnen vrouwen zich na de menopauze nuttig maken? Door hun wijsheid te laten gelden. Dat blijkt uit onderzoek onder orka’s. Oudere vrouwtjes helpen hun familie om in zware tijden voedsel te vinden.

De meeste dieren sterven rond de tijd dat ze niet langer vruchtbaar zijn. Maar mensen niet. Vrouwen kunnen nog tientallen jaren nadat ze onvruchtbaar zijn geworden, voortleven. Voor wetenschappers is dat een mysterie: want wat is het evolutionaire nut van deze vrouwen? Onderzoekers van de universiteit van Exeter en universiteit van York richtten zich voor een antwoord op die vraag tot de orka. Het is – naast de mens – één van de weinige soorten die ook een menopauze kent. Vrouwelijke orka’s zetten doorgaans tussen hun twaalfde en veertigste nageslacht op de wereld, maar kunnen meer dan negentig jaar oud worden. Uit eerder onderzoek is al gebleken dat deze oudere, onvruchtbare vrouwen de overlevingskansen van hun kinderen en kleinkinderen vergroten, maar hoe ze dat precies doen, is nog altijd onduidelijk.

Wijsheid
Een mogelijke verklaring voor het feit dat oudere vrouwen de overlevingskansen van hun nageslacht vergroten, wordt al enige tijd gezocht in hun wijsheid. Wijsheid komt – ook in het geval van de orka – met de jaren en de familie van het oudere vrouwtje zou van haar wijsheid profiteren. Een logische theorie die tot op heden echter nog niet bewezen is. Maar daar brengen de Engelse onderzoekers verandering in. Ze bestudeerden oudere vrouwelijke orka’s en ontdekten dat zij – met name in zware tijden – dienst doen als een soort zwemmende denktank die antwoord heeft op tal van vragen.

Zonen versus dochters

De onderzoekers ontdekten tevens dat vrouwtjes sterker geneigd zijn om hun zonen te leiden. “Orka-moeders helpen hun zonen sterker dan hun dochters, omdat hun zonen meer potentie hebben als het gaat om het doorgeven van genen,” stelt onderzoeker Daniel Franks. “Zonen planten zich vaker voort en paren buiten de groep, dus het nageslacht maakt deel uit van een andere groep en gaat niet de competitie aan met het nageslacht van de moeder.”

Zalm
Uit het onderzoek van de wetenschappers blijkt namelijk dat oudere vrouwen groepen orka’s leiden tijdens de zoektocht naar zalm. En hun leiderschap speelt met name een zeer prominente rol in de jaren dat er weinig zalm te vinden is. Een tekort aan zalm vergroot de sterftekansen van de orka aanzienlijk en de kennis van een oudere dame die precies weet waar en wanneer je het beste zalm kunt vinden, is dan ook van onschatbare waarde. “Onze resultaten tonen voor het eerst aan dat vrouwen na de menopauze de overlevingskansen van hun nageslacht kunnen vergroten door ecologische kennis door te geven,” vertelt onderzoeker Lauren Brent.

Mensen
De resultaten zouden niet alleen voor orka’s gelden. “De waarde die de wijsheid van ouderen heeft, kan helpen verklaren waarom vrouwelijke orka’s, maar ook mensen nog lang nadat ze gestopt zijn met voortplanten in leven blijven.” Brent wijst erop dat mensen gedurende het grootste deel van hun evolutie geen schrift hadden en wijsheid alleen in hun brein konden opslaan. Het oudste en meest ervaren brein bevatte dan ook doorgaans de meeste informatie over – onder meer – het vinden van voedsel. En die informatie was met name in zware tijden van grote waarde.

Tegelijkertijd erkennen de onderzoekers dat het lastig is om aan te tonen dat oudere vrouwen net als orka’s ecologische wijsheid in pacht hebben. “Het is al wel eens gesuggereerd dat de menopauze simpelweg het resultaat is van de moderne geneeskunde en verbeterde leefomstandigheden,” vertelt onderzoeker Darren Croft. “Maar er is steeds meer bewijs dat de menopauze functioneel is. Onder jagers en verzamelaars helpen oudere vrouwen hun familieleden door voedsel te delen en zo vergroten ze de kans dat ze hun genen kunnen doorgeven. Oudere vrouwen hebben mogelijk nog iets belangrijks gedeeld: informatie.”

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd