Onderzoek onthult dat vulkaanuitbarstingen niets met de verdwijning van de dino’s te maken hebben.
Het was lang een punt van discussie: de oorzaak van het uitsterven van de dinosaurussen – en met hen zo’n 75% van alle soorten op aarde. Want in de periode dat deze massa-extinctie plaatsvond, gebeurden er twee dingen. Een planetoïde van zo’n 10 kilometer groot boorde zich in het hedendaagse Mexico en creëerde zo een 200 kilometer brede krater. Ondertussen vonden in het hedendaagse India enorme vulkaanuitbarstingen plaats waarbij zo’n 500.000 kubieke kilometer lava zich een weg baande over het aardoppervlak en de bekende vulkanische vlakte Deccan Traps vormde. Beide gebeurtenissen hadden het in zich om het leven op aarde behoorlijk zuur te maken. Maar welke leidde nu tot het uitsterven van zoveel soorten?
Geen rol voor vulkanen
In het blad Science publiceren wetenschappers het antwoord op die prangende vraag. “De meeste wetenschappers erkennen dat de laatste en bekendste massa-extinctie plaatsvond nadat een grote planetoïde 66 miljoen jaar geleden op aarde insloeg, maar sommige onderzoekers suggereren dat vulkanische activiteit ook een grote rol kan hebben gespeeld. En wij tonen aan dat dat (laatste, red.) niet het geval is,” aldus onderzoeker Paul Brown.
Het onderzoek
Brown en collega’s baseren zich op microscopisch kleine mariene fossielen uit de tijd dat de massa-extinctie op aarde plaatsvond. Deze fossielen vertellen meer over de temperatuur van de oceaan en de veranderingen die in die tijd in de koolstofcyclus plaatsvonden. Vervolgens gebruikten ze klimaatmodellen om de uitstoot van vulkanische gassen die tot de waargenomen veranderingen in die temperatuur en koolstofcyclus leidden, te simuleren. Zo ontdekten ze dat die uitstoot van vulkanische gassen zo’n 200.000 jaar vóór de massa-extinctie reeds moeten hebben plaatsgevonden.
Gassen
“Vulkanen kunnen de drijvende kracht achter massa-extincties zijn, omdat ze veel gassen uitstoten, zoals zwaveldioxide en koolstofdioxide, die het klimaat kunnen veranderen en leiden tot verzuring,” legt onderzoeker Pincelli Hull uit. “Door in plaats van de gesteenten die na de erupties zijn achtergebleven te dateren, te focussen op het effect van de gassen die vrijkwamen, ontdekten we dat het vulkanisme voor de massa-extinctie begon en ten einde kwam, terwijl de inslag echt samenvalt met de massa-extinctie,” voegt onderzoeker Paul Wilson toe. “Dat betekent dat vulkanen niet de drijvende kracht waren achter de massa-extinctie.”
Opwarming
De vulkaanuitbarstingen leidden weliswaar tot een (geleidelijke) opwarming van enkele graden, maar volgens de onderzoeker had die opwarming geen significant effect op de mariene ecosystemen. Bovendien was de aarde voorafgaand aan de massa-extinctie alweer wat afgekoeld. “Veel mensen hebben gespeculeerd dat vulkanen een rol speelden in de massa-extinctie en wij zeggen: ‘Nee, dat deden ze niet’,” aldus Hull.
In hun studie lossen de wetenschappers direct nog een ander mysterie op. Zo bleek uit recent onderzoek op de Deccan Traps dat er kort na de massa-extinctie ook nog flinke uitbarstingen hebben plaatsgevonden. Je zou verwachten dat die uitbarstingen (opnieuw) leidden tot opwarming. Maar onderzoekers kunnen geen aanwijzingen vinden dat er een opwarming heeft plaatsgevonden. In de nieuwe studie verklaren de wetenschappers dat als volgt. “Er vond een massa-extinctie plaats en die veranderde de wereldwijde koolstofcyclus,” aldus onderzoeker Donald Penman. “Onze resultaten laten zien dat deze veranderingen de oceaan in staat stelden om gedurende lange tijd enorme hoeveelheden CO2 te absorberen en zo de opwarmende effecten van het vulkanisme dat in de nasleep van de massa-extinctie plaatsvond, te maskeren.”
