Rembrandt verstopte jongeman onder ‘Oude man in uniform’

Oude man in militair uniform
Oude man in militair uniform

Eindelijk is het onderzoekers gelukt om vast te stellen welk schilderij schuilgaat achter Rembrandt’s schildering van een oude man in uniform.

Dat de ‘Oude man in militair uniform’ over een ander schilderij heen was geschilderd, weten we al een tijdje. Al in de jaren zestig werd dat duidelijk. Maar onduidelijk bleef al die tijd wat er precies onder de oude man schuilging. Anno 2015 kunnen onderzoekers – dankzij moderne technieken – daar meer duidelijkheid over verschaffen. Achter de oude man bevindt zich een jongeman met een mantel aan.

Moderne technieken
“Dat we het onderliggende schilderij in beeld hebben kunnen brengen, hebben we voor een groot deel te danken aan recente technologische ontwikkelingen,” vertelt onderzoeker Karen Trentelman. “Onderzoekers worden altijd beperkt door de middelen die hun ter beschikking staan, en in de loop der jaren is het onderzoek naar dit schilderij met de introductie van elk nieuw hulpmiddel steeds een stapje verder gekomen. In dit laatste onderzoek hebben onze scans de verdeling laten zien van bepaalde chemische elementen in het schilderij. Daaruit kunnen we opmaken welke pigmenten in de eerste compositie zijn gebruikt, waardoor we het tot nu toe meest gedetailleerde beeld van het onderliggende schilderij hebben kunnen reproduceren.”

De jongeman.
De jongeman.
Twee technieken
De onderzoekers combineerden twee technieken om de jongeman in beeld te brengen. NAAR (autoradiografie door neutronenactivering) en de nieuwe scanning-techniek macro-röntgenfluorescentie (MA-XRF). NAAR werd in het verleden al vaker gebruikt om een beeld te krijgen van onderliggende afbeeldingen in werken van Rembrandt, maar leverde altijd toch wat onduidelijke beelden op. Door de techniek te combineren met MA-XRF kunnen onderzoekers meer details blootleggen. “MA-XRF is een röntgentechniek die we hebben ontworpen voor de analyse en visualisatie van verborgen verflagen in kunstwerken,” vertelt onderzoeker Joris Dik, verbonden aan de TU Delft.

Vermiljoen
Uiteindelijk werd het werk van Rembrandt met behulp van een mobiele scanner dertig uur lang bestudeerd. NAAR-beeldvorming gaf meer details over de vorm van het gezicht en de mantel van de jongeman. Ook kon deze techniek de onderzoekers meer vertellen over de chemische samenstelling van een aantal pigmenten die Rembrandt gebruikte. MA-XRF laat gedetailleerde beelden van de verdeling van chemische elementen zien en daaruit kon worden opgemaakt welke kleuren Rembrandt de jongeman gaf. Zo onthulde de techniek bijvoorbeeld dat er veel kwik in het gezicht van de jongeman verwerkt zit. Dat suggereert dat Rembrandt het rode pigment vermiljoen gebruikte.

Waarom ‘verstopte’ Rembrandt dit werk achter de oude man? De schilder was – met name aan het begin van zijn carrière een fervent hergebruiker. Houten panelen, doeken en koperplaten: hij recyclede ze allemaal. De jongeman die achter de oude man schuilgaat was mogelijk een karakterstudie waarin Rembrandt zijn eigen gelaatstrekken gebruikte. De oude man werd vervolgens over deze karakterstudie heen geschilderd.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd