De woeste Vikingen die op rooftocht door Europa gingen, waren geen lieverdjes. Om te voorkomen dat ze ook thuis voor problemen zorgden, stelden de Vikingen profielen samen van mensen waarvan ze verwachtten dat deze vroeg of laat voor problemen zouden gaan zorgen. Dat stelt onderzoeker Tarrin Wills.
Wills ontdekte de vermeende profielen toen hij met iets heel anders bezig was. Hij was een artikel aan het lezen over gedrag en fysieke eigenschappen van mannen met veel testosteron in het bloed. De eigenschappen van deze mannen waren heel opvallend. “Ze kwamen overeen met de eigenschappen die in IJslandse literatuur uit de dertiende eeuw naar voren kwamen,” vertelt Wills die zijn onderzoek afgelopen weekend tijdens het British Science Festival uit de doeken deed.
Testosteron
“Het meeste wat we nu van de Vikingen weten, werd opgeschreven door oude IJslanders en ik vond duidelijke indicaties dat de schrijvers van deze sagen zich bewust waren van de eigenschappen die samenhingen met veel testosteron. Ze beschrijven legendarische strijders zoals Egill – die al op zijn zesde zijn eerste moord pleegde – door fysieke eigenschappen te noemen, bijvoorbeeld de breedte van het voorhoofd, de zware wenkbrauwen of baard en terugtrekkende haarlijn. Al deze eigenschappen zijn indicatoren van veel testosteron, maar het is heel ongebruikelijk voor mannen om op deze manier in literatuur uit die tijd te worden afgeschilderd.” Wills wijst erop dat in de meeste sagen alleen eigenschappen worden genoemd die van belang zijn voor het plot of die iets vertellen over hun status of hun rijkdom.
De informatie die in sagen over bijvoorbeeld Egill wordt gegeven, lijkt totaal overbodig. Nader onderzoek wijst er echter op dat deze informatie weldegelijk een functie had. Wills’ werk wijst er namelijk op dat de Vikingen leken te begrijpen dat bepaalde fysieke eigenschappen de kans op bepaald (gewelddadig) gedrag vergrootten en die informatie gebruiken ze om eventuele zorgenkindjes te identificeren. En het was niet voor niets dat de Vikingen in IJsland er die aanpak op nahielden. “IJsland was in de tijd van de Vikingen vergelijkbaar met het wilde westen,” vertelt Wills. Mensen eigenden zich zoveel mogelijk land toe, de competitie onderling was daarbij groot en ook voor geweld deinsden de mensen niet terug. “De Vikingen hadden wel een juridisch systeem, maar in IJsland hadden ze geen overheid die dit kon handhaven.”
Bescherming
De meeste IJslandse sagen gaan over de tiende eeuw, maar werden pas in de dertiende eeuw opgeschreven. En in de dertiende eeuw had de situatie in IJsland een dieptepunt bereikt: de hoeveelheid geweld was ongekend. En met name rijke boeren – die naar alle waarschijnlijkheid de sagen opschreven of lieten opschrijven – waren erbij gebaat om in zo’n roerige periode hun land te beschermen. “Wat we zien als we deze literatuur bestuderen, is dat de mensen die de sagen opschreven, zich realiseerden dat fysieke eigenschappen belangrijk waren als het ging om mensen die de grootste kans hadden om gewelddadig gedrag te vertonen.” De Vikingen herkenden niet alleen asociaal gedrag – alles van beledigingen tot moord – maar begrepen ook de biologie achter dat gedrag.”
Tegenwoordig hebben opsporingsdiensten mensen in dienst die profielschetsen kunnen maken van mensen die een risico vormen voor de samenleving of die profielschetsen maken van een nog op te sporen crimineel. Maar dat is klaarblijkelijk geen nieuwe tak van sport, zo stelt Wills. In zekere zin waren de Vikingen de eersten die begonnen met het opstellen van profielen van criminelen. “Deze oude Vikingschrijvers wezen op de fysieke eigenschappen van (mensen met, red.) veel testosteron en verwerkten deze in beschrijvingen van grote strijders en deze tekst werd niet zozeer gecreëerd als een verslag van prestaties tijdens de oorlog, maar om aan te wijzen wie thuis voor problemen kon gaan zorgen. Het zijn mugshots van waarschijnlijke criminelen en ze vormen een waarschuwing voor de samenleving van de Vikingen.”
