Heel vaak komen ideeën plotseling op, om vervolgens net zo snel weer te verdwijnen. Maar soms zijn er ideeën die doorzetten en die ons land daadwerkelijk veranderen. Een nieuw boek identificeert er 101. Wij lichten er vijf uit.
1. Big Brother
Wie denkt dat Big Brother ‘maar’ een televisieprogramma was, heeft het mis. Het idee van ‘onze’ John de Mol was een uiting van en droeg bij aan een culturele verandering in Nederland, zo vertelt Stef Aupers, universitair hoofddocent cultuursociologie in het boek ‘Nederland in ideeën, 101 denkers over inzichten en innovaties die ons land verander(d)en’. “De minisamenleving in het Big Brother-huis representateert een opkomende authenticiteitscultuur waarin zelfexpressie een dwingende norm is geworden. ‘Echtheid’ is belangrijker geworden dan kwaliteit, cognitieve vermogens of professionele capaciteiten.” In de politiek zijn stemmen te winnen door gevoelens te tonen, managers praten graag over hun emotionele intelligentie en reclames leggen de nadruk op ‘ambachtelijkheid’ en ‘natuurlijkheid’, terwijl wij er niet voor terugdeinzen om ons hele privéleven op Facebook, Twitter, YouTube en andere sociale media uit de doeken te doen. We willen gezien worden. En daarmee leven we tegenwoordig welbeschouwd allemaal in een Big Brother-huis.
2. De fiets
Hoewel geen Nederlandse uitvinding heeft de fiets ons landje toch flink veranderd, zo vertelt Ferry Haan, docent economie en promovendus aan de universiteit van Amsterdam. “De fiets geeft ons vrijheid. De fiets maakt dat wij overal dichtbij kunnen en willen komen (…) De fiets vormt ons geestelijke en lichamelijk. De fiets bepaalt het mode- en het straatbeeld. (…) We zijn wie we zijn, dankzij de fiets.”
3. De 3D-printer
Behalve ideeën van vroeger vinden we in het boek ook ideeën van nu die ons landje nog op zijn kop moeten gaan zetten. De 3D-printer is er daar één van, voorspelt advocaat in media en mode, Hans Bousie. De ontwerper zal altijd aan het begin van het proces blijven staan, maar de fabrikant, distribiteur en detaillist kunnen wel vrezen voor hun baan. Mensen printen immers thuis, waardoor de drie laatsten overbodig dreigen te worden. Resultaat van het wegvallen van die schakels is dat producten goedkoper worden. Mensen kunnen ook sterker een stempel gaan drukken op het productieproces: producten worden unieker, en wellicht duurzamer. Stuk voor stuk veranderingen die onze samenleving gaan beïnvloeden. Maar dat wil niet zeggen dat de gezellige winkelsteden ten dode zijn opgeschreven. Bousie heeft goede hoop dat die blijven. “Zoals er nog steeds muziek wordt geproduceerd en in winkels verkocht, zo zullen mensen het leuk blijven vinden om te shoppen.”
4. Preventie
Ooit was Nederland een land om tegenop te kijken. Hollanders trokken de wereld over, voeren handel, hadden wat te vertellen. Best indrukwekkend voor zo’n klein landje met zo weinig inwoners. Maar psychiater en publicist Bram Bakker stelt vast dat dat aan het veranderen is. “Een klein land kan heel goed groot zijn. Door eigenzinnig te zijn en moed te tonen. Als er iets is dat ons land de afgelopen eeuwen kenmerkte, dan waren het die eigenschappen (…) Maar er lijkt een kentering gaande: ons drugsbeleid is geen voorbeeld meer voor de rest van de wereld, de tolerantie ten opzichte van minderheden is verdwenen, de homo’s kennen veel meer plekken dan Amsterdam waar het voor hen goed toeven is. En het poldermodel is ook niet meer wat het geweest is.” Tijd om in actie te komen en weer moed te tonen. Maar hoe? Bakker heeft wel een idee. “Het zou goed zijn voor Nederland als we de rest van de wereld laten zien hoe je met een radicaal andere aanpak een alom erkend probleem het hoofd kan bieden, iets waar de hele wereld in toenemende mate last van ondervindt: de oprukkende welvaartsziekten.” We moeten in gaan zetten op preventie in plaats van behandeling. Natuurlijk zijn die twee even duur. Maar op lange termijn is voorkomen toch echt goedkoper dan genezen. “Het is domweg niet meer betaalbaar, dat bijna exclusief op behandeling gerichte zorgaanbod.” Bakker pleit onder meer voor preventieve gezondheidschecks en kinderen in de pauze weer tikkertje te laten doen in plaats van met hun smartphones te laten spelen. “Door preventieve gezondheidschecks en door op de uitkomsten gerichte begeleiding bij het veranderen van de meest ondermijnende leefgewoonten. Bij de één zal dat voeding zijn, bij een ander lichaamsbeweging en bij een derde minder belasting van het hoofd. Maatwerk is het, dat geld kost maar uiteindelijk veel meer oplevert.”
5. God is een ezel
Gerard Reve schrijft in 1965 dat God een ezel is. Het levert een rechtszaak op waarbij Reve wordt aangeklaagd vanwege godslastering. Reve verdedigt zich door te stellen dat iedereen recht heeft op een eigen godsbeeld en dat het dus onmogelijk is om uw godsbeeld aan anderen op te dringen. In andere woorden: religie is iets persoonlijks. Wanneer Reve dit schrijft en zegt, is de secularisering – met alle gevolgen van dien voor de Nederlandse samenleving – al in volle gang. We kunnen dus zeker niet stellen dat Reve deze veroorzaakt heeft. Maar hij droeg er wel aan bij, vindt literatuurhistoricus Bas Jongenelen. “Het ezelsproces heeft indirect bijgedragen aan de secularisering, omdat het primair de individualisering in de hand heeft gewerkt (…) Doordat Reve zo’n persoonlijke visie op godsdienst en God had, werd het religieuze meer dan daarvoor een onderdeel van het persoonlijke en veel minder van het openbare leven.”
Nieuwsgierig naar die 96 andere ideeën die volgens auteurs, filosofen, journalisten, historici en andere deskundigen Nederland voorgoed veranderd hebben of gaan veranderen? Bestel het boek ‘Nederland in ideeën, 101 denkers over inzichten en innovaties die ons land verander(d)en’ direct via Bol.com!
