Indrukwekkende tentoonstelling brengt de Titanic en de passagiers tot leven

titanicEXPORuim 100 jaar na die fatale nacht in 1912, presenteert Amsterdam EXPO de unieke tentoonstelling over het ‘onzinkbare’ schip. Titanic: The Artifact Exhibition spreekt tot de verbeelding en toont meer dan honderd objecten van de passagiers en het gedoemde stoomschip. Scientias.nl nam een kijkje bij de tentoonstelling in de aanwezigheid van Paul Nargeolet, de man die de voorwerpen boven water haalde.

Het verhaal van de Titanic is al heel vaak verteld. Het feit blijft dat de verhalen van de Titanic generatie(s) hebben geboeid en waarschijnlijk nog lang blijven boeien. Titanic was het grootste schip uit die tijd met een lengte van 269 meter en een hoogte van kiel tot schoorsteenpijp (waarvan er één voor de sier was geplaatst) van 53 meter. Het kostte een team van meer dan 15.000 werknemers ruim drie jaar om het beroemde, luxe oceaanschip te bouwen. Na de terwaterlating was de Titanic slechts een leeg omhulsel. De daaropvolgende tien maanden werd de Titanic uitgerust met de nieuwste marinetechnologie, de beste voorzieningen en de mooiste meubels. Op 10 april 1912 werden de trossen gelost en verliet de Titanic Southampton, onder bevel van de zeer ervaren kapitein Edward J. Smith. Na enkele stops in Cherbourg en Queenstown voer het gigantische schip over de Noord-Atlantische oceaan richting New York. In de nacht van 14 op 15 april 1912 sloeg het noodlot toe. De Titanic kwam in aanvaring met een ijsberg en zonk binnen drie uur. Op 15 april 1912 werd er een telegram verzonden vanaf de Carpathia aan het White Star Line kantoor in New York. “Het spijt me ten zeerste te moeten meedelen dat Titanic vanochtend is gezonken na een botsing met een ijsberg. Dit heeft geresulteerd in het verlies van veel levens. Verdere specificaties volgen.” Meer dan 1500 opvarenden kwamen om het leven in het ijskoude water, waaronder drie Nederlanders.

Duikboot Nautile

De duikboot Nautile heeft een belangrijke rol gespeeld in vijf van de acht expedities. Nautile is een 24 ton zware duikboot met plek voor drie mensen en is uitgerust met scharnierarmen om objecten op te pakken en een ROV (Remotely Operated Vehicle). ROV is een kleinere, op afstand bestuurbare onderwaterrobot die vastzit aan de onderzoeksboot. Deze robot heeft mechanische armen, camera’s en lichten.

Expedities
Voor een kleine groep onderzoekers bleef het een droom om te ontdekken wat er van de Titanic was geworden. De jaren verstreken en het schip werd ergens op de diepe zeebodem langzaam verslonden door het zoute zeewater. Ruim 73 jaar lang was de locatie een mysterie, tot vroeg in de ochtend van 1 september 1985. De plaats van het wrak werd gevonden en lag 21 kilometer verwijderd van de laatst bekende positie van de Titanic. De boeg had zich tot aan de boegankers in de oceaanbodem geboord en de achtersteven, een verkreukeld wrak, lag 600 meter verderop. Toen het schip eenmaal was gevonden, begonnen de jaren van wetenschappelijk onderzoek en ontdekkingen.

Sinds 1987 heeft RMS Titanic, Inc. acht onderzoeks- en bergingsexpedities ondernomen naar de plek van het wrak. De fransman Paul Nargeolet leidde zes van de acht expedities, waarbij 5849 objecten werden opgedoken. Als expeditieleider was het niet zijn taak om naar bijna vier kilometer diepte te duiken, maar toch dook hij meer dan dertig keer naar de Titanic. “Als ik niet mag duiken, ga ik niet meer op expeditie,” aldus Nargeolet.

De fransman Paul Nargeolet tijdens de opening van de Titanic: The Artifact Exhibition. Hij leidde zes van de acht expeditie naar het wrak, waarbij 5849 objecten werden opgedoken. Foto: Amsterdam EXPO.
De fransman Paul Nargeolet tijdens de opening van de Titanic: The Artifact Exhibition. Hij leidde zes van de acht expeditie naar het wrak, waarbij 5849 objecten werden opgedoken. Foto: Amsterdam EXPO.

Objecten brengen verhalen tot leven
Tijdens de tentoonstelling Titanic: The Artifact Exhibition worden er meer dan honderd voorwerpen tentoongesteld. Van servies tot oude boeken en van ansichtkaarten tot bronzen banken. Zelfs papiergeld en ansichtkaarten, beschermd opgeborgen in leren tassen of portefeuilles, konden overleven. Bij de ingang krijg ik een passagiersticket voor stoomschip RMS Titanic aangereikt. Voor even ben ik Thomas William Solomon Brown, een zestigjarige man uit Kaapstad. Hij vertrok samen met zijn vrouw en dochter als tweede klas-passagiers naar de Verenigde Staten om daar een nieuw bedrijf op te zetten. Aan het einde van de tentoonstelling zal ik weten of ik de reis heb overleefd.

Terwijl Nargeolet ons langs allerlei objecten leidt, vertelt hij zijn verhaal. Aan het begin komen we langs de scheepshoorn van één van Titanic’s schoorstenen. “De scheepshoorn van de Titanic is een bijzonder stuk. De scheepshoorn, die uit drie verschillende orgelpijpen bestaat en daardoor drie verschillende klanken heeft, werd bediend door stoom uit de ketels.” Het geluid klonk bij vertrek uit de haven en werd tijdens de reis dagelijks in de middag getest.

Terwijl ik naar de volgende ruimte van de tentoonstelling loop, kom ik langs een nagebouwde gang. Mij wordt al snel duidelijk dat dit een gang naar de eerste klasse slaapvertrekken moet zijn geweest. De luxe uitstraling druipt er vanaf.

Loop net als de passagiers van de Titanic door een 'nagebouwde' gang. Foto: Amsterdam Expo
Loop net als de passagiers van de Titanic door een ‘nagebouwde’ gang. Foto: Amsterdam Expo

Nadat ik me voor even op de Titanic waande, lopen we verder langs verschillende objecten. “Wij vonden onder andere champagneflessen en wijnflessen. De rode kleur van de wijn was nog duidelijk zichtbaar. Toen wij de wijnflessen naar de oppervlakte haalden, schoot de kurk door de druk naar binnen. Bij de champagneflessen gebeurde dit niet, omdat de kurk een andere vorm heeft.” Eenmaal boven opende de expeditieleden de champagne. “Het smaakte naar zeewater, maar de geur van champagne was nog duidelijk aanwezig,” legt Nargeolet uit. Het bronzen voetstuk van het engeltje dat bij de staatsietrap stond, is een van zijn favoriete objecten. Het bronzen engeltje zelf is nooit teruggevonden. Ook zijn er persoonlijke objecten gevonden, zoals een krultang, een potje tandpasta en een handspiegel. “In de krultang werden hete kolen gestopt, zodat het haar door de hitte kon worden gekruld.” De voorwerpen geven duidelijk het tijdsbeeld weer van het leven in 1912. De handspiegel is van kunstivoor en was een populaire toiletartikel in die tijd. Kunststof was net uitgevonden en zorgde voor een goedkoop alternatief voor de veel duurdere ivoren handspiegel.

Toiletartiken met rechtsonder de haarkruller en rechtsboven een potje Gosnell's kersentandpasta. Foto: Amsterdam EXPO
Toiletartiken met rechtsonder de haarkruller en rechtsboven een potje Gosnell’s kersentandpasta. Foto: Amsterdam EXPO

De bezittingen van Adolphe Saalfeld
Bijzonder zijn de parfumflesjes waarbij, na ruim een eeuw, de geur van het parfum nog vaag te ruiken is. De parfumflesjes waren in het bezit van Adolphe Saafeld. Hij was een parfummaker uit Manchester, Engeland. Op zijn 47e ging hij aan boord van de Titanic als eerste klas passagier. Hij had een leren tas bij zich met daarin een aantal monsters van zijn meest recente parfums. In de tijd dat de Titanic ging varen, was de Amerikaanse parfummarkt enorm aan het groeien en Saalfeld was vermoedelijk van plan zijn geuren te verkopen aan warenhuizen in New York en andere grote steden. Hij overleefde de ramp, maar hij liet zijn parfum achter.

Zeemilieu

Toen de Titanic op de boden van de oceaan terechtkwam, werd er een nieuw zeemilieu geschapen. Met het verstrijken van de tijd verslechtert de staat van de Titanic door bacteriekolonies die roestpegels vormen, corrosie die wordt veroorzaakt door de zoute omgeving en de mechanische vervorming die optreedt. Roestpegels zijn ijspegelachtige formaties gecreëerd door metaalvretende micro-organismen en zijn een natuurlijke versie van een recyclingsysteem. “We moeten opschieten, want het wrak zakt in elkaar. Eerst waren de contouren van het schip nog duidelijk zichtbaar, maar de laatste expedities zagen we dat het schip op sommige plekken een stuk smaller is,” benadrukt Nargeolet.

Het effect van water
Ondanks het denderende geweld waarmee het schip in de nacht van 14 op 15 april 1912 binnen drie uur in het donkere, koude zeewater verdween, zijn er veel objecten ongeschonden gebleven. Het effect van het zoute water op de meubels is duidelijk zichtbaar bij de intacte gratineerschaaltjes van keramiek die op de tentoonstelling, net zoals ze op de zeebodem zijn gevonden, in rijtjes worden getoond. De kast waarin de schaaltjes werden bewaard, was intact gebleven en in het zand vast komen te zitten. Na verloop van tijd rotte het hout van de kast weg, waarna de schaaltjes netjes op elkaar gestapeld roerloos op de zeebodem bleven liggen. Keramiek is een geweldige bron binnen de onderwatertechnologie, omdat het materiaal over het algemeen tegen de omstandigheden in de zee bestand is.

Tot slot kom ik aan bij een ruimte met persoonlijke voorwerpen van de drie Nederlanders, werkkleding van de stokers en vier grote borden (eerste, tweede en derde klasse en de bemanningsleden) met alle namen van de passagiers en bemanningsleden van de Titanic. Naar mijn mening één van de mooiste plekken van de tentoonstelling, omdat hier de passagiers het meest tot leven komen. Ik pak mijn passagiersticket erbij en zie op het bord dat ik, Thomas William Solomon Brown, het niet heb overleefd. Het verhaal gaat dat toen de Titanic zonk, hij zijn vrouw en dochter in reddingsboot 14 zette en bij de andere mannen ging staan die afscheid namen van hun vrouwen. Hij is voor het laatst gezien terwijl hij een sigaar rookte op het sloependek.

Expeditie 2010
In augustus 2010 voerde RMS Titanic, Inc. een baanbrekende expeditie naar de Titanic uit. Dit keer niet om nog meer voorwerpen naar boven te halen, maar de Titanic met innovatieve technieken virtueel omhoog halen. Ze gebruikten sonar camera’s die dag en nacht de zeebodem scanden. Vervolgens werden de beelden aan elkaar geplakt om een gedetailleerde mozaïek van het wrak te bieden. Daarnaast werden er filmbeelden in hoge resolutie opgenomen. Het resultaat: een zeer gedetailleerde kaart van de zeebodem en prachtige foto’s en filmmateriaal. Op de gedetailleerde kaart is te zien dat twee delen van het middenstuk van het schip op de zeebodem liggen. “Tijdens eerdere expedities maten wij de lengte van de boeg en de achtersteven. We kwamen erachter dat we een stuk misten,” legt Nargeolet uit. Door de gedetailleerde kaart werd het plaatje compleet en werden alsnog de andere delen van het schip gevonden. “Wij speuren de kaart nu na op zoek naar nieuwe objecten.” Wie weet komen ze ergens op de bodem van de zee het bronzen engeltje tegen. Nargeolet heeft zijn oog al laten vallen op een bijzonder wrakstuk. “Ik zou nog wel één van de boilers willen bergen. Die zijn erg groot en ruim zestig ton zwaar. De huidige technologie stelt ons in staat om één van de boilers te bergen, maar daar is geld voor nodig.” Het blijft een kwestie van geld en gezien de staat van de Titanic ook een kwestie van tijd.

Titanic: The Artifact Exhibition is tot 11 mei 2014 te zien bij Amsterdam EXPO.

Bronmateriaal

Interview met Paul Nargeolet
Boek: Titanic: The Artifact Exhibition
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Amsterdam EXPO (cc via https://www.flickr.com/photos/amsterdamexpo/with/10837369115/).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd