Waarom je er altijd een beetje raar uitziet op foto’s en raar klinkt op filmpjes

‘Onze’ columniste Noor Fiers, wordt een BN’er: ze heeft een rol in het RTL 5-programma Galileo te pakken. En ze ontdekt nu dat het toch een beetje raar is om jezelf op tv terug te zien.

Het is maandagmiddag, in de middagpauze. Terwijl ik met een welverdiend kopje koffie in de docentenkamer zit bij te komen van twee uur havo 4, word ik door de filmploeg van onze schoolzender gevraagd of ik mee wil werken aan een interview. Ze willen meer weten over mijn rol in het RTL 5-programma Galileo, waar ik in april en mei te zien zal zijn. Natuurlijk zeg ik ja, en nog geen tien minuten later sta ik met een microfoon voor mijn neus vragen te beantwoorden. Enkele dagen later is het interview onderdeel van het weekjournaal van onze tv-zender en bekijk ik het filmpje. En net zoals altijd wanneer ik mezelf terug zie op een foto of filmpje, frons ik bedenkelijk mijn wenkbrauwen. Wat zit mijn haar raar, en waarom heb ik eigenlijk nooit gezien dat mijn ene oog veel groter is dan het andere? Trek ik altijd zo gek met mijn lip als ik praat? En dan die stem, het lijkt wel of ik eerst een tank helium heb ingeademd! Bovendien hoor je boven alles uit wel erg goed dat ik uit Brabant kom; en dat terwijl ik nog zo geprobeerd had dat te minimaliseren…

Verrast door..jezelf
Hoe komt het toch dat we altijd zo verrast zijn als we onszelf terug zien of horen? Is het beeld dat we van onszelf hebben zo onrealistisch, of maken we het in gedachten mooier dan het in werkelijkheid is?
Allereerst het visuele aspect. Als we onszelf in de spiegel bekijken, zien we een ander beeld dan wat anderen van ons zien. Het beeld van ons gezicht lijkt in de spiegel omgedraaid; dat heeft te maken met de manier waarop onze hersenen werken. Het gezicht dat ons aanstaart vanaf de spiegel lijkt afkomstig van onze tweede ik die achter de spiegel lijkt te staan, en daardoor zien we wat rechts zit aan de linkerkant en omgedraaid. Omdat we onszelf vaker in de spiegel zien dan op een foto (of filmpje), zijn we gewend geraakt aan het spiegelbeeld van ons eigen gezicht. En door een psychologisch verschijnsel wat het mere- exposure effect wordt genoemd, ontwikkelen mensen een voorkeur voor beelden waar ze bekend mee zijn. Beelden van gezichten of mensen die we vaker zien, beschouwen we daarom als aantrekkelijker of vriendelijker. In het geval van ons eigen gezicht vinden we het beeld dat we vaker zien (het spiegelbeeld dus) aantrekkelijker en mooier dan dat enigszins vreemde gezicht dat ons aanstaart vanaf een foto.

Onze oren doen ook mee
Maar niet alleen onze ogen vertroebelen het beeld dat we hebben van onszelf, onze oren doen even hard mee. Bijna iedereen die zichzelf terug hoort op een geluidsband, of een filmpje waarbij de luidspreker aanstaat, is verbaasd over de schelheid en toonhoogte van zijn eigen stem. Soms lijkt het wel een slechte nasynchronisatie waarbij iemand anders heel nauwkeurig onze stem heeft ingesproken. Wat te horen is op het filmpje, is ons eigenlijke stemgeluid, de stem die anderen ook van ons kennen. Daarom vinden we het stemgeluid van anderen op een geluidsband altijd heel normaal. Waarin zit nu dat verschil? Bij het luisteren naar geluiden van een ander, komt het geluid uitsluitend via onze oren binnen. De geluidstrillingen brengen ons trommelvlies in beweging, en via de gehoorbeentjes worden de trillingen doorgegeven aan het ovale venster; een vlies aan het begin van het slakkenhuis. Het slakkenhuis is gevuld met vloeistof, en door de trillingen ontstaat er een stroming van de vloeistof. De stroming zorgt dat minuscule haartjes aan de binnenbekleding van het slakkenhuis gaan buigen, waardoor in die cellen een elektrisch signaal ontstaat, dat naar de hersenen gaat. Eenmaal daar aangekomen wordt dit signaal vertaald naar een geluid van een bepaalde frequentie en dus toonhoogte. Dit hangt samen met de plaats van de cellen in het slakkenhuis waar een signaal ontstaat. Hoe dieper in het slakkenhuis, hoe lager de toon is die gehoord wordt.

Wanneer we praten, zingen of brommen, bereikt onze stem slechts voor een deel via bovenstaande weg onze hersenen. De voortgebrachte trillingen van onze stembanden worden namelijk ook doorgegeven door onze schedelbeenderen en bereiken op die manier ons trommelvlies. Tijdens de weg via onze schedelbeenderen worden de trillingen echter een beetje vertraagd, omdat het reizen door dicht botweefsel meer tijd kost. Het langzamer worden van de geluidsgolven zorgt voor een lagere frequentie, wat we waarnemen als een lager geluid. Dus wat in onze hoofden als onze normale stem klinkt, horen anderen net een toonhoogte hoger. Misschien iets om over na te denken wanneer u uw geliefde wilt aanspreken met zwoele, hese stem en het niet wilt laten klinken als Marc Marie Huijbregts na een avondje doorzakken.

Accent
Dan is er nog het accent. Hoewel het Brabants accent als het meest sexy accent uit de bus kwam bij een onderzoek van een grote datingsite, kleven er ook nogal wat nadelen aan het spreken met een Brabantse tongval. In een onderzoek van de Universiteit van Tilburg werd uitgezocht welke invloed een Brabants accent had op de manier waarop de spreker werd beoordeeld. Op basis van twee filmpjes, een met een standaard Nederlands sprekende vertegenwoordiger en een met een vertegenwoordiger die een Noord-Brabants accent heeft, beoordeelden de deelnemers de vertegenwoordiger op intelligentie, competentie, integriteit en betrouwbaarheid. Het bleek dat een vertegenwoordiger met een Brabants accent als minder intelligent, minder competent en minder betrouwbaar wordt gezien. Samengevat zou ik met mijn zachte g dus gezien worden als sexy, onhandig, onbetrouwbaar en niet al te slim; niet echt de indruk die ik zou willen achterlaten. Een en ander geldt overigens niet alleen voor het Brabants; ook personen die met een ander Nederlands accent spreken, worden als minder intelligent en competent gezien. Alleen bij het Gooise accent is dit effect niet te meten. Wellicht is ook hier sprake van het mere-exposure effect; aangezien het Goois accent het accent is dat we het meest horen in de media.

Accent of niet, volgende week maandag zit ik dus in het programma Galileo, en daarna nog vijf keer. In één van de afleveringen beantwoord ik de vraag hoe het komt, dat onze stem zo raar klinkt wanneer we onszelf terug horen. Daarvan weet je nu hoe het zit. Heb je uitgebreid de tijd om te letten op mijn piepstem, raar haar en trekkende lip. Graag hoor ik jouw oordeel na de zesde aflevering (en alle herhalingen), als het mere exposure effect zijn werk heeft kunnen doen…