Inclusief een laagje as om insecten weg te houden.
Onze verre voorouders maakten een slordige 200.000 jaar geleden al een comfortabel bedje klaar om lekker te kunnen slapen. Dat blijkt uit een nieuwe studie, gepubliceerd in het prestigieuze vakblad Science. In deze bedden verwerkten ze plukjes gras bovenop een aslaagje. En dat was een hele bewuste keuze.
Grot
De onderzoekers waren bezig met opgravingen in een Zuid-Afrikaanse grot genaamd ‘Border Cave’ toen ze op de opvallende bedden stuitten. De grot is een bekende archeologische vindplaats op een klif gelegen tussen het zuidelijk gelegen land eSwatini en de Zuid-Afrikaanse provincie KwaZoeloe-Natal.
Bedden
De bedden bestaan uit plukjes gras van de breedbladige plant panicoideae: de op één na grootste onderfamilie van grassen waar meer dan 3500 soorten onder geschaard kunnen worden. Het was trouwens nog niet zo gemakkelijk om deze grassen aan het licht te brengen. Dat komt omdat plantaardig materiaal normaal gesproken snel vergaat. De onderzoekers ontdekten echter met behulp van microscopisch onderzoek en chemische analyses ‘verkiezeld’ gras; verweerd materiaal dat silicium bevat.
Het is een opvallende vondst, die bewijst dat zo’n 200.000 jaar geleden mensen al grassen gebruikten voor een comfortabele slaapplek. Al deden ze er waarschijnlijk meer dan alleen slapen. “We weten dat mensen zowel werkten als sliepen op het gras,” vertelt onderzoeksleider Lyn Wadley. “We vonden namelijk puin van het maken van stenen werktuigen vermengd met grasresten. Ook zijn er veel kleine, ronde korreltjes rode en oranje oker gevonden. Deze zijn mogelijk van de menselijke huid of van gekleurde voorwerpen losgekomen.”
As
De onderzoekers ontdekten dat de plukjes gras op een laagje as waren gelegd. “We speculeren dat dit een bewuste strategie was,” aldus Wadley. “Niet alleen om een vuilvrije, geïsoleerde basis te creëren, maar ook om kruipende insecten af te weren.”
Zo’n as-laagje om insecten weg te houden, is een hele slimme methode. Verschillende culturen in de wereld doen dit bijvoorbeeld ook. Dat komt omdat insecten zich niet gemakkelijk door fijn poeder kunnen bewegen. Bovendien worden de organen waarmee ze ademen en bijten aangetast en drogen insecten er uiteindelijk door uit. De onderzoekers troffen ook resten van de tarchonanthus-struik bovenop verschillende bedden aan. Deze plant wordt nog steeds gebruikt om insecten af te schrikken in bepaalde delen van Oost-Afrika.
De ontdekking van de uit gras bestaande bedden was echter nog niet het enige bijzondere. De onderzoekers kwamen erachter dat bewoners van de Border Cave ook regelmatig vuurtjes stichtten. Het team vond in 200.000 tot 38.000 jaar oude aardelagen namelijk verschillende sporen van kampvuurtjes. “Ons onderzoek toont aan dat vóór 200.000 jaar geleden, kort na het ontstaan van onze soort, mensen al in staat waren om vuur te maken,” concludeert Wadley. “Ze gebruikten dus vuur, as en geneeskrachtige planten om hun verblijfplaatsen schoon en vrij van ongedierte te houden. Dergelijke methoden waren waarschijnlijk gunstig voor de gezondheid en kwamen deze vroege gemeenschappen ten goede.”
Normaal gesproken trokken jagers- en verzamelaars vaak rond en verbleven ze zelden langer dan een paar weken op één plek. Toch laat de Border Cave zien dat dergelijke verblijfplaatsen mogelijk langer bezet kunnen zijn geweest. Het is bovendien niet voor het eerst dat hier belangrijke ontdekkingen worden gedaan. Eerder zijn er al tal van oude, van botten gemaakte, gereedschappen ontdekt. Net als sieraden gemaakt van struisvogeleierschalen en gif dat mogelijk gebruikt werd op jachtwapens. En recent troffen onderzoekers er nog de oeroude verkoolde resten van Hypoxis angustifolia aan. Het betekent dat mensen zo’n 170.000 jaar geleden al wortelstokken kookten. Een opvallende vondst die ons een fascinerend inkijkje geeft in de gewoontes van vroege moderne mensen in het zuiden van Afrika.
