Terwijl wij worstelen met een pandemie gaat de opwarming van de aarde ook gewoon door…
We stevenen momenteel gestaag af op een gedenkwaardige datum. Op 12 december vieren we namelijk de vijfde verjaardag van het Parijse Klimaatakkoord. Maar een feestje wordt het zeker niet. Het Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) komt namelijk met vrij somber nieuws. Want niet alleen vechten we nog steeds tegen het coronavirus, het ziet er ook naar uit dat 2020 één van de warmste jaren ooit dreigt te worden.
Klimaatverandering
Ook in 2020 zet klimaatverandering zijn meedogenloze opmars voort. Het nieuwe rapport van de WMO laat dan ook zien hoe ingrijpende gebeurtenissen, zoals extreme hitte, bosbranden en overstromingen, evenals het recordbrekende Atlantische orkaanseizoen, miljoenen mensen over de hele wereld hebben getroffen. “2020 is helaas weer een buitengewoon jaar voor ons klimaat geweest,” aldus secretaris-generaal van de WMO Petteri Taalas. “We zagen extreem hoge temperaturen op het land, op zee en vooral in het noordpoolgebied. Bosbranden hebben uitgestrekte gebieden in Australië, Siberië, de westkust van de Verenigde Staten en Zuid-Amerika opgeslokt. We zagen een recordaantal orkanen in de Atlantische Oceaan. Overstromingen in delen van Afrika en Zuidoost-Azië leidden tot massale ontheemding van de bevolking en ondermijnden de voedselzekerheid voor miljoenen.”
Temperatuur
Bovendien blijkt dat – ondanks ingevoerde lockdowns door de uitbraak van het coronavirus – de atmosferische concentraties van broeikasgassen ook in 2020 onafgebroken bleven stijgen, met alle gevolgen van dien. “De gemiddelde temperatuur op aarde zal in 2020 ongeveer 1,2 graden Celsius boven het pre-industriële niveau (1850-1900) liggen,” vertelt Taalas. En dat betekent dat 2020 één van de warmste jaren ooit dreigt te worden. Januari ging al meteen de boeken in als de warmste januari ooit gemeten. En ook in juni werden ongekend hoge temperaturen aangetikt. Daarnaast heeft afgelopen september het stokje overgenomen als warmste september aller tijden. Maar hier stopt het nog niet. “Er is een kans van één op vijf dat de wereldwijde temperatuur in 2024 tijdelijk zelfs 1,5 graad hoger ligt,” zegt Taalas. Volgens de WMO wordt de periode tussen 2011 – 2020 het warmste decennium ooit sinds het begin van de metingen. De warmste zes jaar vonden allemaal plaats vanaf 2015.
In het bijzonder steeg het kwik in het Siberische Noordpoolgebied aanzienlijk: zo lagen de temperaturen meer dan 5 graden Celsius boven het gemiddelde. Hoewel Siberië en de poolcirkel in het algemeen grote jaarlijkse schommelingen kennen, was de verzengende hitte die dit jaar in het gebied werd gezien in omvang en hardnekkigheid ongebruikelijk. In mei meldde Copernicus al een lange periode van hoger dan gemiddelde temperaturen in West-Siberië. Die trend begon in december 2019. Op 20 juni steeg het kwik op sommige plaatsen in Oost-Siberië tot wel 37 graden Celsius. Dezelfde dag werd er nog een recordtemperatuur van 38 graden Celsius aangetikt; voorlopig de hoogst bekende temperatuur ooit gemeten ten noorden van de poolcirkel.
Overigens hebben we niet alleen hittegolven op het land gezien. Ook de temperatuur van de oceaan steeg op veel plekken gigantisch. Een groot deel van de oceaan heeft ergens in 2020 tenminste één sterke hittegolf meegemaakt. Bovendien neemt ook de verzuring van de oceaan toe. De oceaan absorbeert ongeveer 23% van de jaarlijkse uitstoot van antropogene CO2 uit de atmosfeer en helpt zo de gevolgen van klimaatverandering op de planeet te verzachten. Maar de ecologische kosten hiervan zijn hoog. Want het betekent dat de oceaan door dit proces verzuurt. Dit heeft grote gevolgen voor bijvoorbeeld het Great Barrier Reef, waar koralen verbleken en sterven.
Zee-ijs
Bovendien maakten wetenschappers al eerder bekend dat de minimale omvang van het Arctisch zee-ijs dit jaar een schrale 3,74 miljoen km2 betrof. Dit gaat dan ook de boeken in als het op één na laagste ijsminimum in meer dan 40 jaar tijd. De gemeten omvang van het Arctisch zee-ijs in juli tot oktober was bovendien het laagste ooit. Zo was de Noordelijke ijszee op sommige plekken in die periode zo goed als ijsvrij. Ook op Groenland blijft het ijs wegsmelten en verloor dit jaar een slordige 152 gigaton ijs.
La Niña
Wereldwijd gezien is het gemiddelde zeeniveau vergelijkbaar met de hoogte in 2019 en consistent met de langetermijntrend. Dat heeft gedeeltelijk te maken met de La Niña die we momenteel ervaren en die zelfs heeft geleid tot een recente, kleine daling van de wereldwijde zeespiegel. Een La Niña heeft in tegenstelling tot een El Niño een verkoelend effect op de temperatuur van de aarde. Al moeten we niet te vroeg juichen. “De La Niña is niet voldoende om de opwarming van het afgelopen jaar af te remmen,” zegt Taalas. “Ondanks de huidige omstandigheden in La Niña, hebben we bijna een recordbrekend warm jaar meegemaakt, vergelijkbaar met het vorige record in 2016.”
Overstromingen
Ook werden miljoenen mensen dit jaar getroffen door zware overstromingen. Dit gebeurde met name in Oost-Afrika en de Sahel, Zuid-Azië, China en Vietnam. Sudan en Kenia kregen het het zwaarst te verduren. Zo kwamen er in Kenia door ernstige overstromingen zeker 285 mensen om het leven en werden overstromingen in Sudan zo’n 155 mensen fataal. Het waterpeil van het Victoriameer stond nog nooit zo hoog en ook het water in de rivieren Niger en Nijl steeg naar recordhoogte. Maar ook in Zuid-Azië kampte men met wateroverlast. India ervaarde één van de natste moessonseizoenen sinds 1994 en in Pakistan ging de maand augustus de boeken in als de natste maand ooit sinds het begin van de metingen. Wijdverspreide overstromingen werden gezien in de gehele regio, waaronder Bangladesh, Nepal en Myanmar.
De bevindingen uit het rapport herinneren ons wederom aan de kritieke toestand waarin onze planeet zich op dit moment bevindt. En dus is acute actie volgens de WMO vereist. “Dit jaar vieren we het vijfjarig jubileum van het Akkoord van Parijs,” zegt Taalas. “We liggen momenteel echter niet op schema om de gestelde doelstellingen te behalen. We verwelkomen dan ook alle toezeggingen van regeringen om de uitstoot van broeikasgassen terug te schroeven. Meer inspanningen zijn nodig.” Mogelijk zal het rapport overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties dan ook aanzetten om vastberadener en assertiever te handelden om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Want hoewel het rapport wat mistroostig klinkt, valt het tij nog wel te keren. Mits we de doelstellingen uit het Parijse klimaatakkoord weten te behalen. Dit moeten we samen doen, op dezelfde manier als dat we op dit moment met elkaar de coronacrisis proberen te bedwingen.
