Afwijking onder Afrika zorgt ervoor dat het aardmagnetisch veld regelmatig enorm verzwakt

Maar is het de opmaat naar de zo gevreesde omkering van het aardmagnetisch veld?

Onze planeet genereert een magnetisch veld. Het zorgt ervoor dat de wijzer van je kompas naar het noorden wijst én beschermt ons tegen schadelijke straling vanuit de ruimte. Maar dat magnetisch veld is aan verandering onderhevig. Zo weten we dat het zich regelmatig heeft omgedraaid. De laatste keer dat dat gebeurde was zo’n 800.000 jaar geleden. Als je met een kompas in de hand terug zou kunnen reizen in de tijd, naar pakweg 801.000 jaar geleden, zou je dus zien dat het kompas naar het zuiden wijst.

Afwijking
Sommige onderzoekers denken dat het aardmagnetisch veld zich binnenkort opnieuw om gaat draaien. Ze onderschrijven dat vermoeden door erop te wijzen dat het magnetisch veld de laatste 160 jaar rap afzwakt. Met name in een gebied op het zuidelijk halfrond dat de South Atlantic Anomaly wordt genoemd en zich grofweg van Chili naar Zimbabwe uitstrekt. Op deze plek is het aardmagnetisch veld het zwakst en blijft het bovendien steeds zwakker worden. “We weten al een tijdje dat het magnetisch veld verandert, maar we wisten niet goed of dat op een grotere tijdschaal ongebruikelijk was voor dit gebied of normaal,” legt onderzoeker Vincent Hare uit. Om daar meer duidelijkheid over te krijgen, deed Hare samen met collega’s onderzoek naar deze anomalie.

Aanpak

Hoe kun je vaststellen dat het aardmagnetisch veld honderden jaren geleden fluctueerde? De onderzoekers bogen zich daartoe over klei die in de IJzertijd door in Afrika woonachtige mensen werd verbrand. In die klei zitten magnetische mineralen wiens oriëntatie bepaald wordt door het aardmagnetisch veld. “Wanneer je klei op hoge temperaturen verbrandt, stabiliseer je de magnetische mineralen,” legt Tarduno uit. Vervolgens kunnen onderzoekers die mineralen bestuderen om meer te weten te komen over het aardmagnetisch veld in die tijd.

Regelmatig
De studie wijst uit dat het magnetisch veld in dit gebied regelmatig fluctueert. Zo gebeurde dat ook tussen 400 en 450 na Christus, en tussen de jaren 700-750 en 1225-1550. “We hebben nu sterker bewijs dat er iets ongebruikelijks gebeurt op de grens tussen de kern en de mantel onder Afrika en dat dat een grote impact kan hebben op het wereldwijde magnetisch veld,” aldus onderzoeker John Tarduno.

In de kern
Het aardmagnetisch veld wordt gegenereerd door kolkend, vloeibaar ijzer in de buitenkern van de aarde. Onderzoek wijst uit dat onder het zuiden van Afrika op de grens tussen die kern en de hogergelegen mantel iets vreemds aan de hand is. Er bevindt zich een gebied met een opvallend grote dichtheid dat de African Large Low Shear Velocity Province wordt genoemd. Het gebied zit als het ware op de vloeibare buitenkern, waar het een beetje inzakt (vergelijk het met wat er gebeurt als je op een waterbed gaat zitten). En zo zou het gebied de stroming van het vloeibare ijzer in de kern verstoren en zo ook het aardmagnetisch veld aantasten. En het onderzoek toont dus aan dat dat regelmatig gebeurt. “Wij vonden bewijs dat deze anomalieën in het verleden hebben plaatsgevonden en dat helpt ons om de huidige veranderingen in het magnetisch veld in de juiste context te plaatsen,” aldus Tarduno.

Omdraaien?
Eerder onderzoek van Tarduno en collega’s suggereerde dat de omkering van het aardmagnetisch veld ook hier – in het zuiden van Afrika – begon. Betekenen de herhaaldelijke afzwakkingen van het aardmagnetisch veld dan dat zo’n ommekeer eraan zit te komen? Zover wil Hare niet gaan. “We weten nu dat dit ongebruikelijke gedrag meer dan 160 jaar geleden zeker een paar keer is voorgekomen en onderdeel uitmaakt van een groter patroon dat op een langere termijn speelt. Maar het is nog te vroeg om met zekerheid te stellen dat dit gedrag zal leiden tot een complete ommekeer van de magnetische polen.”

Het klinkt heel eng: een omkering van de magnetische polen. En het kan ook verstrekkende gevolgen hebben. Zo kunnen grote veranderingen in het aardmagnetisch veld ertoe leiden dat elektriciteitsnetwerken en navigatiesystemen niet langer werken en satellieten in de problemen komen. Daarnaast kan een verzwakking van het aardmagnetisch veld er ook tot leiden dat meer schadelijke straling het aardoppervlak weet te bereiken en de kans op huidkanker vergroot wordt.

Wil je meer weten over de omkering van de magnetische polen? Lees dan ook eens het uitgebreide achtergrondartikel dat hierover eerder op Scientias.nl is verschenen!

Bronmateriaal

"New data helps explain recent fluctuations in Earth’s magnetic field" - University of Rochester

Afbeelding bovenaan dit artikel: Pexels / Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd