Zo’n 540 miljoen jaar geleden vond op aarde de allereerste massa-extinctie plaats. Wie daarachter zat? Organismen die nog maar net waren ontstaan.
De allereerste levensvormen op aarde waren microben. Zij waren zo’n drie miljard jaar heer en meester op aarde. Vervolgens kwamen de eerste meercellige organismen. De meest succesvolle meercelligen uit die tijd waren de Ediacarische biota. Zo’n 600 miljoen jaar geleden verspreidden deze organismen zich over de aarde. Maar al snel kwam er weer een nieuw levensvorm op: metazoa, oftewel de eerste dieren. Ze konden zich doorgaans vrij bewegen en zichzelf in leven houden door andere organismen te eten of te eten van wat andere organismen produceerden. Al snel volgde de Cambrische explosie; een 25 miljoen jaar durende periode waarin de diversiteit enorm toenam en de meeste moderne dierenfamilies – gewervelden, sponzen, geleedpotigen, weekdieren en kwallen – het levenslicht zagen.
Slecht nieuws
De opkomst van de metazoa was slecht nieuws voor de eerste levensvormen op aarde, zo schrijven onderzoekers in het blad Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. “Deze nieuwe soorten waren ‘ecologische engineers’ die het milieu zo veranderden dat het voor de Ediacarische biota steeds moeilijker werd om te overleven,” vertelt onderzoeker Simon Darroch.
Fossiele resten
Darroch en collega’s trekken die conclusie op basis van vondsten in Namibië. Ze troffen er de fossiele resten aan van Ediacarische biota en metazoa. Overduidelijk bewijs dat de twee samenleefden. “Sommige fossiele holletjes die we gevonden hebben, worden doorgaans geïnterpreteerd als resten van zeeanemonen: passieve roofdieren die mogelijk Ediacarische larven aten,” vertelt Darroch (je ziet de holletjes op de afbeelding bovenaan dit artikel). “Ook hebben we resten van Ediacarische organismen gevonden die omringd werden door fossiele resten van dieren. Wat deze fossiele resten over het algemeen laten zien is een ‘overgangs-ecosysteem’ dat kort voor de Cambrische explosie bestond: de laatste Ediacarische biota proberen het vege lijf te redden, terwijl modern uitziende dieren steeds meer variaties kenden en zich bewust werden van hun potentie.”
Hoewel de allereerste massa-extinctie 540 miljoen jaar geleden plaatsvond, kunnen we er nog een hoop van leren. Volgens Darroch zijn er overeenkomsten tussen die eerste massa-extinctie en wat er vandaag de dag op aarde gaande is. “De extinctie aan het eind van het Ediacarium laat zien dat de evolutie van nieuwe gedragingen de gehele planeet kan veranderen en vandaag de dag zijn mensen de meest krachtige ‘ecosysteem-engineers’ die er ooit zijn geweest.”
