Amerikaans coronavaccin rolt de laatste fase van klinisch onderzoek in

En ligt volgens het biotechbedrijf Moderna nog steeds op koers om begin 2021 op grote schaal geproduceerd te worden.

Nog deze maand kan Moderna beginnen aan de derde fase van klinisch onderzoek. Tijdens deze fase zal het vaccin dat het bedrijf ontwikkelde – mRNA-1273 genoemd – onder 30.000 mensen worden getest. De duizenden vaccins die daarvoor nodig zijn, liggen al klaar, zo laat Moderna weten.

Publicatie
Het nieuws volgt op de officiële publicatie van de voorlopige resultaten die uit de eerste fase van klinisch onderzoek zijn komen rollen. Tijdens deze fase kregen 45 gezonde mensen het vaccin tweemaal toegediend. De dosis waarin ht vaccin werd toegediend verschilde: sommige proefpersonen kregen 25 microgram ingespoten, anderen 100 of 250 microgram. Vijftien dagen na de eerste vaccinatie begonnen alle proefpersonen afweerstoffen tegen SARS-CoV-2 aan te maken. En enige tijd nadat het vaccin voor de tweede keer was toegediend, hadden de gevaccineerde proefpersonen zelfs meer antistoffen in hun lichaam dan mensen die daadwerkelijk met het coronavirus besmet zijn geweest.

In deze eerste fase van het klinisch onderzoek werd echter niet alleen gekeken naar effectiviteit, maar ook naar veiligheid. Het vaccin bleek weinig bijwerkingen te hebben. De meeste bijwerkingen zagen de onderzoekers optreden onder menen die een dosering van 250 microgram kregen toebedeeld. Sommige van deze proefpersonen hadden bijvoorbeeld kortstondig last van pijn op de plaats van injectie. Ook maakten sommige proefpersonen melding van vermoeidheid en hoofdpijn. Voor alle bijwerkingen geldt echter dat ze kort aanhielden en uit zichzelf – dus zonder dat behandeling vereist was – weer verdwenen.

Tweede fase
Omdat ook de lagere doses een robuuste immuunrespons opriepen, hebben de onderzoekers besloten om hiermee verder te gaan. In de tweede fase van klinisch onderzoek wordt het vaccin eveneens tweemaal toegediend, maar dan in een dosis van 50 of 100 microgram. Aan deze tweede fase van klinisch onderzoek nemen 600 proefpersonen deel. De helft ervan is tussen de 18 en 55 jaar. De andere helft is ouder dan 55. In beide groepen krijgt de helft van de proefpersonen het vaccin toegediend. De andere helft ontvangt een placebo. Ook deze fase van klinisch onderzoek is erop gericht om grip te krijgen op de effectiviteit en veiligheid van het vaccin.

Fase drie
Terwijl de resultaten van de hierboven beschreven tweede fase van klinisch onderzoek nog op zich laten wachten, heeft Moderna nu toestemming gekregen om ook de volgende stap te zetten en te starten met de derde fase van klinisch onderzoek. Aan dit deel van de studie nemen 30.000 proefpersonen deel. De helft ervan krijgt het vaccin toegediend (in een dosis van 100 microgram) en de andere helft een placebo. Doel van dit onderzoek is om te achterhalen of het vaccin daadwerkelijk kan voorkomen dat mensen (ernstig) ziek worden door SARS-CoV-2.

Opschalen
Moderna verwacht de derde fase van klinisch onderzoek op 27 juli te kunnen starten. “En als het een succes is, zal Moderna een BLA (Biologics License Application, red.) indienen,” vertelt Stéphane Bancel, CEO van Moderna. Hiermee vraagt het bedrijf de Amerikaanse Food and Drug Administration om toestemming om het vaccin op de markt te brengen. Moderna verwacht nog steeds dat het vaccin vanaf begin 2021 op grote schaal kan worden geproduceerd. In eerste instantie moet je dan denken aan 500 miljoen tot 1 miljard doses per jaar. Het Amerikaanse bedrijf is overigens niet voornemens om alleen de Amerikaanse markt te bedienen; eerder deze maand sprak Moderna met een bedrijf in Madrid af dat het het vaccin ook mag gaan produceren en de markt buiten de VS kan gaan bedienen. Ook hier zou de productie van het vaccin begin 2021 in principe gestart kunnen worden.

Over het vaccin
Vaak is het zo dat vaccins een verzwakt of dood (stukje van een) virus herbergen. Door het immuunsysteem hiermee te confronteren, kan het in stelling worden gebracht en snel in actie komen als je onverhoeds toch eens met een levende versie van het virus te maken krijgt. Maar het vaccin dat Moderna heeft ontwikkeld, werkt anders. Het maakt gebruik van messenger RNA. Dit molecuul bevat de instructies voor het maken van het kenmerkende spike-eiwit dat te vinden is aan de buitenzijde van het coronavirus SARS-CoV-2. Wanneer het molecuul in het lichaam wordt ingespoten, komt het bij onze immuuncellen terecht en instrueert het cellen om kopieën van het ‘spike-eiwit’ te maken. Andere immuuncellen kunnen die spike-eiwitten vervolgens beter leren kennen en manieren ontwikkelen om mensen ertegen te beschermen. Wanneer deze mensen later daadwerkelijk met het virus geconfronteerd worden, kan het immuunsysteem direct in actie komen en een infectie voorkomen.

163 vaccins
Moderna is lang niet het enige bedrijf dat momenteel aan een vaccin tegen SARS-CoV-2 werkt. Volgens de WHO zijn er 163 coronavaccins in ontwikkeling. 23 ervan worden inmiddels al klinisch onderzocht, oftewel onder mensen getest. Van al die vaccins is het vaccin waar Moderna aan werkt, wel één van de meest uitgebreid geteste vaccins totnogtoe. Naast mRNA-1273 is er slechts één ander vaccin dat de derde fase van klinisch onderzoek in is gerold en dat is het vaccin ChAdOx1-S. Het vaccin is ontwikkeld door de universiteit van Oxford en het farmaceutisch bedrijf AstraZeneca en leidde eerder al tot veelbelovende resultaten. De ontwikkelaars van het vaccin lieten eind vorige maand weten te verwachten dat het vaccin – als alles meezit – mogelijk eind dit jaar al op grote schaal geproduceerd kan worden.

Het optimisme van de farmaceutische bedrijven lijkt grenzeloos. Maar is dat ook terecht en kunnen we begin volgend jaar een effectief vaccin verwachten? De meningen zijn verdeeld, zo blijkt. “Het hangt volledig af van de resultaten van de klinische onderzoeken,” stelt Paul Griffin, verbonden aan de universiteit van Queensland en expert op het gebied van infectieziekten. “Als de klinische proeven in de eerste, tweede en derde fase uitwijzen dat het vaccin veilig en effectief is, dan is die tijdslijn wellicht mogelijk, maar het blijft in mijn ogen toch iets te optimistisch.” Ook professor Nikolai Petrovsky, verbonden aan Flinders University en onderzoeksdirecteur bij Vaxine Pty Ltd, dat eveneens bezig is met de ontwikkeling van een coronavaccin, ziet het niet direct gebeuren. “Ik denk dat de effectiviteitsdata die tijdens de derde fase van klinisch onderzoek wordt verzameld, vanaf begin 2021 binnen beginnen te druppelen. En die data zullen niet allemaal positief zijn.” Het lijkt namelijk niet ondenkbaar dat de bedrijven die tot op heden het verst in de ontwikkeling en het testen van hun vaccins zijn, uiteindelijk niet de meest effectieve coronavaccins af gaan leveren. “Dus wellicht moeten we wat langer wachten, tot de volgende lichting vaccins, waaronder de op eiwitten gebaseerde vaccins, zoals het onze (…) data genereren die getuigen van een krachtige bescherming (tegen SARS-CoV-2, red.),” aldus Petrovsky. “En nogmaals: die data zullen grotendeels – een beetje afhankelijk van de middelen waar men de beschikking over heeft – tussen begin 2021 en half 2021 binnenkomen.” Als het om een effectief vaccin gaat, wordt ons geduld – ondanks de talloze voorlopig positieve onderzoeksresultaten die de ontwikkelaars ervan naar buiten brengen – naar alle waarschijnlijkheid dus nog wel even op de proef gesteld.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd