Amerikaanse T. rex gaat Nederland veroveren

Vanaf 10 september kun je in ons kikkerlandje letterlijk oog in oog staan met een echte T. rex. Wij spraken met de man die ‘m opgroef: Anne Schulp.

Een Tyrannosaurus rex tentoonstellen: het was een langgekoesterde wens van Naturalis, het bekende onderzoeksinstituut en natuurhistorisch museum in Leiden. En in 2013 begon die wens werkelijkheid te worden. Aan het eind van de zomer groeven onderzoekers van Naturalis, waaronder Anne Schulp, in Montana namelijk een ongewoon compleet skelet van een T. rex op. “Aan de ene kant van een heuveltje kruimelde een onderkaak naar beneden en aan de andere kant stak een heup uit,” vertelt Schulp aan Scientias.nl. “En daartussen bleek dus een behoorlijk complete T. rex te liggen. Inmiddels is het heuveltje dan ook weg.” Het klinkt als één van de gemakkelijkste opgravingen ooit. En dat was het misschien ook wel. “De opgraving was in dik twee weken klaar. Zo gemakkelijk gaat dat anders nooit, maar het was heel gemakkelijk om de fossiele resten weg te halen.”

Anne Schulp. Afbeelding: Naturalis.
Heel compleet
Uit het heuveltje kwam een verrassend goed bewaard gebleven T. rex zetten die als klap op de vuurpijl ook nog eens bijna compleet was. “We missen alleen de klauwtjes, een stukje van de staart, het linkerbeen en delen van de onderkaak.” Als het vervolgens gaat over wat er wél bewaard is gebleven, wordt Schulp hoorbaar enthousiast. “We hebben onder meer een prachtig bewaard gebleven schedel en een onovertroffen complete ribbenkast,” somt hij op. “De botten zijn uitmuntend goed bewaard gebleven en helemaal niet plat gedrukt. Het is een perfect fossiel.”

Oude dame
De fossiele resten behoren toe aan een Tyrannosaurus rex die in ieder geval meer dan 66.398.000 jaar geleden leefde en door het publiek inmiddels Trix is gedoopt. “Tyrannosaurussen zijn er zogezegd in twee smaakjes,” vertelt Schulp. “Robuust en slank. Aangenomen wordt dat de robuuste exemplaren vrouwtjes zijn. En dit exemplaar is robuust.” Een dame dus, waarschijnlijk. “Een dame op leeftijd,” stelt Schulp. Waarschijnlijk was de dinosaurus al een eindje in de dertig. “Dat denken we omdat er in de botten geen groeilijntjes zichtbaar zijn. Die lijntjes zijn tot een leeftijd van zo’n 25-30 jaar goed zichtbaar, maar daarna niet meer, omdat botcelletjes gaandeweg vervangen worden door nieuwe exemplaren en de groeilijnen daarbij verdwijnen.” Als voorbeeld haalt Schulp Sue aan, de beroemde T. rex die in Chicago staat. Zij was tegen de dertig jaar oud, maar bij haar zijn de groeilijntjes nog zichtbaar. “Aangezien we ze bij onze T. rex niet meer zien, moet ze fors ouder zijn geweest dan dertig.” En daarmee is het misschien wel de oudste T. rex die tot op heden is teruggevonden.

De opbouw van T. rex in de VS. Afbeelding: Naturalis.

Medisch dossier
Op de vraag wat Trix uiteindelijk fataal werd, moet Schulp het antwoord schuldig blijven. “Maar haar overlevingstalent is eigenlijk veel spannender,” vindt hij. Het medisch dossier van Trix is namelijk behoorlijk omvangrijk. “Er zit een gat in de bovenkaak dat gevuld was met pus: een ontsteking heeft het bot daar letterlijk weg gevreten. Ook zit er een grote kras op haar snuit die getuigt van een vervelende ontmoeting. De kras is nooit helemaal genezen, dus dat moet kort voor haar dood zijn gebeurd. Ook in de nek zitten gaten: ze is daar ooit gebeten door een andere T. rex. Bovendien blijkt ze ooit meerdere ribben te hebben gebroken, die weer wel genezen zijn.” En ook de staart van Trix wijkt wat af. “Bij de staartwortel zien we een vergroeiing. Dat moet al vroeg in haar leven zijn gebeurd, misschien was het zelfs aangeboren.” Het moge duidelijk zijn: Trix heeft in haar lange leven genoeg meegemaakt. “Met name die dikke krassen op de snuit zijn intrigerend,” stelt Schulp. “Die moeten vlak voor haar dood zijn ontstaan en zijn nooit genezen. Daar kun je over gaan fantaseren. Was ze misschien al verzwakt en zijn die krassen gaan ontsteken en trok ze het vervolgens echt niet meer en ging ze dood? We weten het niet. Soms moet je als paleontoloog maar genoegen nemen met het feit dat je niet alles te weten kan komen.”

In deze houding is T. rex straks in Leiden te bewonderen. Afbeelding: Naturalis.

Nieuwe ontdekkingen
Maar Trix roept natuurlijk niet alleen vragen op. Ze heeft er ook een aantal beantwoord. “We hebben mooie aanwijzingen gevonden die meer vertellen over het dieet en trekgedrag van T. rex. En voor in de snuit zijn – doordat de schedel zo goed bewaard is gebleven – anatomische details zichtbaar die nog niet eerder goed in beeld waren gebracht. Zo zie je maar weer: T. rex is ons al een dikke 100 jaar bekend, maar er valt nog genoeg te ontdekken.” Geen wonder dat Schulp alweer droomt over de volgende T. rex-vondsten. “Het zou mooi zijn als we nog eens goeie pootafdrukken van de T. rex zouden vinden. Of eieren en nesten van de T. rex. Of een kleuter-T. rex, zodat we meer te weten kunnen komen over hoe deze dinosaurussen zich ontwikkelden. Maar dit exemplaar is ook heel waardevol hoor. Dit is een dame die haar pensioengerechtigde leeftijd al ver voorbij was.” En ook dat is een unieke vondst waar we een hoop van kunnen leren.

Meer dan twaalf meter

Trix is meer dan twaalf meter lang. Wanneer je de dinosaurus in Naturalis met eigen ogen bekijkt, zal deze enkele centimeters langer zijn dan deze in werkelijkheid was. Het onderzoek naar Trix gaat namelijk door. “We willen dat alle botten altijd beschikbaar blijven voor dat onderzoek en dus moeten ze individueel uit de opstelling kunnen worden getild.” Daarom moet er een beetje ruimte blijven tussen de botten en is Trix in Leiden een paar centimeter langer dan ze meer dan 66 miljoen jaar geleden in Montana was.

Lange reis
Pensioengerechtigd of niet: Trix begint binnenkort aan een lange reis. Momenteel bevindt ze zich nog in de VS. Maar in augustus komt ze naar Nederland. Vanaf 10 september is ze dan in Naturalis te bewonderen. Een unieke gebeurtenis. “Het is de eerste T. rex die buiten Noord-Amerika in een museumcollectie landt,” vertelt Schulp. Eerder zijn T.rex-en wel buiten Noord-Amerika tentoongesteld, maar zij waren altijd in tijdelijke bruikleen. Ook bijzonder is het feit dat je straks in Leiden letterlijk oog in oog met Trix kunt staan. “We zijn wat eigenwijs geweest,” vertelt Schulp. “Normaal wordt een T. rex eigelijk altijd tentoongesteld met de kop omhoog, zodat deze hoog boven je uittorent. Wij hebben ervoor gekozen de T. rex af te laten duiken op een kleine prooi en vervolgens in die beweging als het ware te bevriezen. De kop bevindt zich dus laag, waardoor je echt oogcontact kunt maken. Ook heel bijzonder is dat je oog in oog staat met de echte schedel. Het is de eerste keer dat de echte schedel van T. rex op het echte skelet is geplaatst. Dat klinkt heel gek, maar in alle andere opstellingen is de schedel een afgietsel. Waarschijnlijk omdat de echte schedel zo zwaar is. Maar bij ons is de tentoongestelde schedel dus wel echt en kun je deze van dichtbij bekijken.”

Oog in oog met een pensioengerechtigde T. rex in hartje Leiden. Wie had dat ooit gedacht.

Bronmateriaal

Gesprek met Anne Schulp
Afbeelding bovenaan dit artikel: ch_maeva / Pixabay.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd