Antibioticaresistentie kost nu al kinderlevens in Bangladesh

Resistente bacteriën zijn een veelvoorkomend en vaak dodelijk probleem onder kinderen in Bangladesh. En onderzoekers luiden dan ook de noodklok: een onbehandelbare pandemie dreigt.

Onderzoeker Mohammod Jobayer Chisti zag met lede ogen aan hoe kinderen in een ziekenhuis in Bangladesh overleden aan een longontsteking. De sterfte was niet te herleiden naar een tekort aan beademingsapparatuur, want die was voorhanden. Ook was er geen tekort aan medicatie; de kinderen kregen keurig de antibiotica die de Wereldgezondheidsorganisatie bij een longontsteking aanraadt. De jonge patiëntjes reageerden er alleen niet op en tientallen kinderen kwamen tussen 2014 en 2017 te overlijden.

Onderzoek
Chisti besloot samen met enkele collega’s uit te zoeken welke ziekteverwekkers achter deze dodelijke longontstekingen zaten. En dat leidde tot de verontrustende ontdekking dat antibioticaresistente bacteriën de boosdoeners waren, zo is te lezen in het blad Open Forum Infectious Diseases.

Een longontsteking is een infectie van de longen, waarbij vloeistof en pus de luchtzakjes vult en patiënten ademhalingsproblemen krijgen. Zonder behandeling kan een longontsteking dodelijk zijn. Bij kleine kinderen kan een longontsteking veroorzaakt worden door virussen, maar het komt ook vaak voor dat bacteriën de boosdoeners zijn. In hogeinkomenslanden gaat het dan vaak om grampositieve bacteriën zoals Staphylococcus– en Streptococcus– en Haemophilus influenzae-bacteriën. En deze reageren doorgaans goed op antibiotica. Maar toen Chisti en collega’s zich over de dossiers van meer dan 4000 baby’s, peuters en kleuters bogen die tussen 2014 en 2017 met een longontsteking in een ziekenhuis in Bangladesh waren opgenomen, zagen ze iets opvallends. De Staphylococcus– en Streptococcus-bacteriën bleken zelden de boosdoener te zijn. In plaats daarvan bleek het leeuwendeel van de bacteriële infecties het resultaat van gramnegatieve bacteriën, zoals Pseudomonas, E. coli, Salmonella en Klebsiella. “Dat is totaal anders dan wat ik in mijn praktijk in Boston gewend ben,” stelt co-auteur Jason Harris.

Resistent
En het is heel zorgwekkend. “De gramnegatieve bacteriën die we bij deze kinderen zagen, staan erom bekend dat ze antibioticaresistent zijn.” En dat werd ook tijdens de behandeling van deze kinderen pijnlijk duidelijk. Maar liefst veertig procent van de gramnegatieve bacteriën konden niet met eerste- en tweedelijns antibiotica behandeld worden. “Er zijn dan nog wel andere behandelopties en die hebben we ook gebruikt,” vertelt Chisti aan Scientias.nl. “Maar omdat je de behandeling begint met de aangeraden antibiotica waar de gramnegatieve bacteriën dus niet op reageren, worden andere opties vaak pas later ingezet.” En dat draagt bij aan een verhoogde sterftekans; kinderen die een antibioticaresistente bacterie onder de leden hadden, bleken een zeventien keer grotere overlijdenskans te hebben dan leeftijdsgenootjes met een behandelbare bacteriële longinfectie.

Implicaties
Wetenschappers maken zich al veel langer zorgen over antibioticaresistentie. Maar toch zijn de bevindingen van deze studie bijzonder alarmerend, vindt Chisti. “Antibioticaresistentie is niet nieuw en eerder werd er ook wel gespeculeerd dat antibiotiaresistentie zou leiden tot slechtere gezondheidsuitkomsten. Maar onze studie toont als eerste aan dat antibioticaresistentie direct verband houdt met kindersterfte.” Tevens maakt het onderzoek duidelijk dat antibioticaresistentie geen toekomstig probleem is, maar nu al levens eist.

Grote cijfers
Het onderzoek rept over tientallen sterftes in een paar jaar tijd, maar dat is slechts wat onderzoekers in één ziekenhuis hebben vastgesteld. “Extrapoleer deze resultaten in een land met 163 miljoen mensen en vervolgens naar een nog groter gebied waar antibioticaresistentie in opkomst is en de totale aantallen zijn waarschijnlijk enorm,” aldus Harris. “Dit gebeurt niet alleen in Bangladesh,” stelt Chisti. “Ik vermoed dat we dit in de meeste ontwikkelingslanden zien, zeker in Zuidoost-Azië en Sub-Sahara-Afrika.” In die gebieden kunnen resistente bacteriën zich door een gebrek aan schoon water en sanitaire voorzieningen, moeiteloos verspreiden. Ook worden antibiotica te vaak gebruikt, waardoor hun werking afneemt. Zo zijn antibiotica in Bangladesh bijvoorbeeld ook zonder recept verkrijgbaar.

Pandemie
Terwijl de lang gevreesde gevolgen van antibioticaresistentie in ontwikkelingslanden al op tragische wijze zichtbaar worden, zijn echter ook andere werelddelen niet veilig. En Chisti en collega’s waarschuwen zelfs voor een ‘pandemie van mogelijk dodelijke antibioticaresistentie’. Antibioticaresistente bacteriën kunnen zich vanuit Bangladesh naar andere landen verspreiden en ook daar tot lastig behandelbare infecties gaan leiden. Of ze kunnen na in andere landen te zijn beland de bacteriën die aldaar veel voorkomen middels zogenoemde horizontale genoverdracht (zie kader) ook antibioticaresistent maken.

Antibioticaresistente bacteriën hebben een verdedigingsmechanisme tegen antibiotica. Dat mechanisme ligt gecodeerd in hun genetisch materiaal. En soms is dat genetisch materiaal uitwisselbaar. Het betekent dat ze dat genetisch materiaal uit kunnen wisselen met andere bacteriën. Dat noemen we een horizontale genoverdracht. En zo kunnen niet-resistente bacteriën genetisch materiaal verkrijgen dat ze ook antibioticaresistent maakt.

Maatregelen
Om te voorkomen dat onbehandelbare infecties de wereld veroveren, moeten er maatregelen worden genomen, zo stellen de onderzoekers. Allereerst in de ontwikkelingslanden waar de infecties nu al levens eisen. Zo is het belangrijk dat kinderen die met een longontsteking in het ziekenhuis belanden, snel een diagnose krijgen, waarbij ook wordt vastgesteld welke bacterie de boosdoener is, waarna er zo snel mogelijk met een effectieve behandeling kan worden gestart. Ook mogen antibiotica niet langer vrij verkrijgbaar zijn. Daarnaast is het belangrijk dat we wereldwijd nog terughoudender zijn met het gebruik van antibiotica, met name buiten de gezondheidszorg, zoals in de veesector. Ook pleit Chrisi voor de ontwikkeling van vaccins tegen ziekteverwekkers die antibioticaresistentie gemakkelijk aan andere bacteriën overdragen.

Het zijn stuk voor stuk heel belangrijke maatregelen die eigenlijk internationaal gedragen moeten worden. Want als we niet ingrijpen, is het een kwestie van tijd voor antibioticaresistentie wereldwijd slachtoffers gaat eisen. “We weten dat het heel vaak voorkomt dat reizigers antibioticaresistente bacteriën meenemen en dat wanneer zeer resistente bacteriën in één deel van de wereld opduiken, ze uiteindelijk overal opduiken,” aldus Harris. Wat dat betreft, zijn er ook zeker parallellen met de pandemie waar we nog altijd middenin zitten en die veroorzaakt wordt door een ziekteverwekker die zich ook schijnbaar moeiteloos over de wereld blijft verspreiden. “Als COVID-19 een tsunami is, dan is antibioticaresistentie als de opkomende vloed. En de kinderen in Bangladesh gaan al kopje onder.”

Bronmateriaal

"Pandemic of antibiotic resistance is killing children in Bangladesh" - Massachusetts General Hospital
Interview met Mohammod Jobayer Chisti
Afbeelding bovenaan dit artikel: Sasin Tipchai from Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd