Astronomen zien voor het eerst een witte dwerg krimpen

De versnelde rotatie van een jonge witte dwerg is maar op één manier te verklaren.

Onderzoekers vermoeden – op basis van theorieën – al langer dat jonge witte dwergen een periode van krimp doormaken. Maar observationeel bewijs daarvoor ontbrak. Dat heeft twee redenen: de meeste witte dwergen die we kennen, zijn al wat ouder (en hebben die vermeende periode van krimp dus al lang achter de rug). En daarnaast ontbrak het onderzoekers aan een directe en precieze methode om de straal en variaties in die straal van witte dwergen te meten.

Dubbelster
Maar nu hebben onderzoekers dus voor het eerst observationeel bewijs gevonden voor zo’n krimpende jonge dwerg. En wel in een dubbelstersysteem op zo’n 2000 lichtjaar afstand dat reeds uitgebreid met optische, UV- en röntgentelescopen is bestudeerd. In dit systeem vinden we onder meer een enorme witte dwerg die slechts 13 seconden nodig heeft om een rondje rond zijn as te voltooien (en daarmee is het de snelst draaiende witte dwerg die we kennen).

Het dubbelstersysteem. De witte dwerg geeft röntgenstraling af doordat deze materie afkomstig van de andere ster opneemt. Dat verzamelen van materiaal had geen invloed op de rotatie van de witte dwerg, maar maakte het wel iets gemakkelijker om de witte dwerg te bestuderen. Afbeelding: Francesco Mereghetti.

Sneller draaien
Astronomen bogen zich recent nog eens over alle gegevens die we over deze dubbelster hebben en ontdekten dat deze sneller is gaan draaien. In de laatste twintig jaar is de tijd die deze nodig heeft om een rondje rond de as te voltooien afgenomen met 7 nanoseconden. Dat lijkt misschien weinig, maar het is heel wat voor een hemellichaam dat zwaarder is dan onze zon, maar een straal heeft die slechts 5000 kilometer groot is (en dus kleiner is dan de aarde).

Krimp
In het nieuwe onderzoek stellen wetenschappers nu dat de waargenomen significante versnelling maar op één manier verklaard kan worden. De witte dwerg is aan het krimpen en gaat daardoor – net als een kunstschaatser die zich kleiner maakt door de armen in te trekken – sneller draaien.

In hun paper schrijven de onderzoekers dat de witte dwerg naar schatting zo’n 2 miljoen jaar oud is. De theorie voorspelt dat een witte dwerg van deze leeftijd ongeveer 1 centimeter per jaar krimpt. En die mate van krimp zou resulteren in een versnelde rotatie zoals we die nu ook daadwerkelijk zien. Het onderschrijft het idee dat deze witte dwerg voor onze ogen aan het krimpen is.

Bronmateriaal

"Contracting white dwarf observed for the first time" - Lomonosov Moscow State University

Afbeelding bovenaan dit artikel: Francesco Mereghetti

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd