Beroemd en omstreden: Julius Caesar

Hij is één van de beroemdste mannen uit de geschiedenis. Een militair genie dat uitgroeide tot een machtige heerser.

Het is 100 voor Christus als Gaius Caesar en zijn vrouw Aurelia een zoontje krijgen: Gaius Julius Caesar. Het jongetje groeit op in roerige tijden. De leiders van Rome gaan vooral voor hun eigenbelang en het leidt regelmatig tot ruzies en zelfs moorden binnen de regering.

Van adel
In eerste instantie zal niemand gedacht hebben dat de kleine Caesar het verschil zou gaan maken. Hoewel hij uit een aristocratische familie komt, was zijn macht in eerste instantie beperkt. Zijn vader had geen al te hoge rang binnen de Romeinse regering en de familie was ook niet uitzonderlijk rijk.

Rokkenjager

Volgens diverse oude bronnen was Caesar gek op dames. Hij zou met name dol zijn geweest op vrouwen die gehuwd waren met belangrijke leiders uit die tijd. Ook stellen sommige bronnen dat hij er romances met mannen op nahield. Eén zo’n vermeende affaire – met koning Nicomedes IV – bleef Caesar achtervolgen. Zo werd hij ook lang daarna nog regelmatig spottend aangeduid als ‘de koningin van Nicomedes’.

Politiek
Het hinderde Caesar niet: hij groeit uit tot een jongeman die uitblinkt in de retorica. Als tiener neemt hij tal van taken op zich: hij ging als diplomaticus aan het werk en vocht in het leger. In het jaar 78 maakt hij weer een carrièreswitch. Een hele slimme dit keer: hij gaat in Rome aan de slag als advocaat. In die functie klaagt hij onder meer corrupte prominenten aan. Het maakt hem zeer geliefd onder het volk. En daarmee legt hij de fundering voor een politieke carrière als ‘man van het volk’. Caesar start zijn politieke carrière als krijgstribuun. Zijn beslissingen en werk maken hem nog geliefder bij het volk.

De geschriften die Caesar achterliet.

Gallië
In rap tempo maakt Caesar carrière. De andere leiders moeten met lede ogen toezien hoe Caesar met steun van het volk vrijwel altijd zijn zin krijgt. Maar de steun van het volk is duur: Caesar had veel van zijn acties uit eigen zak betaald en het geld begon op te raken. Sterker nog: Caesar had enorm veel schulden. Om het hoofd boven water te kunnen houden, besluit hij als gouverneur aan de slag te gaan in Gallië.

Schrijven

Caesar houdt zijn achterban in Rome zelf op de hoogte van alle ontwikkelingen in Gallië. Die geschriften bestaan nog steeds en dragen de naam ‘Commentarii de Bello Gallico’. Het geschrift vertelt veel over de oorlogen, maar bevat ook veel propaganda: Caesar doet er alles aan om de mensen in Rome aan zijn kant te houden.

Driemanschap
Ceasar verlaat Rome in goed vertrouwen. Hij laat zijn belangen behartigen door zijn schoonvader. Ook had hij een driemanschap gesloten met twee andere machtige mannen: Pompeius en Crassus. Maar naarmate Caesar langer in Gallië verblijft, verzwakt het driemanschap. Crassus komt bij een militair ingrijpen om het leven. En Pompeius keert zich uiteindelijk – waarschijnlijk onder druk van andere politici – tegen Caesar.

Rijk
Ondertussen levert Caesar een belangrijke strijd in Gallië. Hij plundert er heel wat dorpjes onder het voorwendsel er de rust te moeten herstellen. Het maakt hem schatrijk. De ene na de andere stam loopt hij onder de voet. Voor Rome is dat een opluchting: de Galliërs zorgden regelmatig voor problemen. Tegelijkertijd moeten de leiders zich zorgen hebben gemaakt over Caesar. Het volk was dol op hem. Dat juist hij Rome nu beschermde tegen de wilde Galliërs deed die liefde alleen maar verder opbloeien.

Galliërs geven zich over. Een schilderij van Lionel-Noël Royer uit het jaar 1899.

Dictator
Na jaren van strijd breekt het moment aan waarop Caesar eigenlijk terug moet keren naar Rome. Zijn termijn als gouverneur zit erop. Vanaf dat moment mag hij geen leger meer leiden en zeker geen leger met zich meebrengen naar Rome. Tegelijkertijd weet Caesar ook hoe de verhoudingen in Rome inmiddels zijn. Hij weet dat Crassus er niet meer is en Pompeius is overgelopen. Alleen naar Rome gaan, is te gevaarlijk. Caesar besluit met zijn leger naar Rome te trekken. Zodra enkele senatoren dat horen, vluchten ze. Als Caesar in Rome aankomt, is er niemand meer die hem tegen kan houden. Hij gaat de samenwerking met de overgebleven senatoren aan en laat zich ‘voor de veiligheid van Rome’ uitroepen tot dictator. Het zou de enige manier zijn om Rome veilig te stellen tegen Pompeius.

Een zoon

Cleopatra en Caesar raken al snel verwikkeld in een liefdesaffaire. Het levert een zoon op: Caesarion. Caesar accepteerde het jongetje echter nooit officieel als zijn zoon en opvolger.

Egypte
Pompeius verblijft ondertussen in Griekenland en probeert er een leger op de been te brengen om Caesar te verslaan. Maar de gloednieuwe dictator is Pompeius te snel af. In 48 voor Christus gaan de twee legers van de oude vrienden de strijd met elkaar aan. Caesar wint en Pompeius vlucht naar Egypte. Hij hoopt er hulp te vinden. Maar de Egyptenaren zijn veel te bang voor de woede van Caesar en doden Pompeius. Wanneer Caesar dat hoort, is hij woedend. Hij neemt wraak op de koning die opdracht gaf tot de executie, door de zus van de koning – de beroemde Cleopatra – de troon te schenken.

Caesar en Cleopatra. Een schilderij van Jean-Léon Gérôme uit het jaar 1866.
Brutus

Eén van de belangrijkste mannen in het complot tegen Caesar is Brutus: een goede vriend van Caesar. Opvallend genoeg komt Brutus ook terug in het testament van Caesar. De dictator benoemt Octavianus tot zijn opvolger, maar wanneer deze eerder zou sterven dan Caesar zelf zou Brutus hem op moeten volgen. De mannen die Caesar doodden, dachten zo de touwtjes weer in handen te krijgen. Maar het tegendeel was waar: de meeste mannen die tegen Caesar samenzwoeren, stierven binnen drie jaar na de moord.

Dood
Het daadkrachtige optreden van Caesar beangstigde de Senaat. Caesars gedrag deed hen niet langer denken aan een dictator, maar aan een tiran. De mannen waren dan ook bang dat hun rol al snel uitgespeeld zou zijn en dat Caesar Rome straks enkel met zijn eigen ijzeren hand zou besturen. Ze besluiten Caesar te stoppen. En dat kan maar op één manier. Tientallen senatoren nemen aan de samenzwering deel en in maart van het jaar 44 voor Christus wordt Caesar in de Senaat doodgestoken.

De dood van Caesar. Een schilderij van Vincenzo Camuccini uit 1798.

De senatoren lieten zich overduidelijk leiden door hun gevoelens en observaties. Want wat Caesar nu werkelijk was: dat blijft gissen. De lijn tussen dictator en tiran is flinterdun. Cicero, één van de senatoren uit die tijd (hij was niet betrokken bij de moord op Caesar, maar was ook zeker geen vriend van de dictator) benadrukt in zijn geschriften dat Caesar zeker een tiran was. Als bewijs draagt hij aan dat de tiran is vermoord. Hij noemt daarop meerdere tirannen die allemaal uiteindelijk werden vermoord door degene die ze onderdrukten. Dat Caesar nu datzelfde was overkomen, was hét bewijs dat hij een tiran was. Een fraaie cirkelredenering van een echte retoricus. En daar zit wellicht ook het probleem: deze welbespraakte hoofdrolspelers hadden elkaar zolang met mooie woorden een rad voor de ogen gedraaid dat ze zelf niet meer leken te weten wat nu waar was. Of Caesar – die af en toe wel wat tirannieke trekjes vertoonde – uiteindelijk werkelijk zou zijn uitgegroeid tot de gevreesde tiran die de senatoren voor ogen hadden? We zullen het nooit weten.

Meer lezen over beroemde en omstreden personen uit de geschiedenis? Lees dan ook de artikelen over Cleopatra, Alexander de Grote, Leonardo da Vinci, Eva Perón, Michel de Nostredame en Mata Hari.

Bronmateriaal

Boek: Julius Caesar. Door: Nigel Cawthorne
Boek: Julius Caesar: Roman General and Statesman. Door: Don Nardo, e.a.
Boek: Julius Caesar. Door: Philip Freeman
Boek: Et tu, Brute? The murder of Caesar and political assassination. Door: Greg Woolf.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd