Hoe stak de atmosfeer van onze aarde in de zestiende eeuw of aan het begin van de negentiende eeuw in elkaar? Wetenschappers hebben dat op een wel heel bijzondere manier achterhaald. Ze doken het museum in en bestudeerden schilderijen.
De kleuren van zonsondergangen – iets wat schilders maar wat graag vastleggen – kunnen gebruikt worden om een schatting te maken van de vervuiling van de atmosfeer in de tijd dat het schilderij tot stand kwam. Dat hebben Griekse en Duitse onderzoekers ontdekt. Ze schrijven erover in een paper dat in het blad Atmospheric Chemistry and Physics is verschenen.
Analyse
De onderzoekers analyseerden zonsondergangen die tussen 1500 en 2000 geschilderd waren. In die periode vonden meer dan vijftig grote vulkaanuitbarstingen plaats. De onderzoekers vroegen zich af of ze bewijzen van die grote vulkaanuitbarstingen in de geschilderde luchten terug konden vinden. En dat bleek het geval te zijn. “We ontdekten dat de verhouding tussen groen en rood in de zonsondergangen van beroemde schilders overeenkomt met de hoeveelheid vulkanische aerosolen in de atmosfeer, ongeacht wie het schilderde of welke school deze schilder aanhing,” vertelt onderzoeker Christos Zerefos. Wanneer vulkanisch as de atmosfeer vervuilt, wordt het zonlicht meer verstrooid en lijkt de lucht roder. Een vergelijkbaar effect zien we wanneer woestijnstof of door mensen geproduceerde aerosolen in de atmosfeer belanden.
Experiment
Om hun ontdekking kracht bij te zetten, vroegen de onderzoekers een schilder om zonsondergangen te schilderen toen een stofwolk afkomstig uit de Sahara in 2010 over het eiland Hydra trok. De schilder was zich niet bewust van de stofwolk en schilderde de zonsondergang tijdens en nadat de stofwolk voorbij was getrokken. De onderzoekers vergeleken hun metingen van aerosolen met de schilderijen en ontdekten dat deze eenzelfde beeld schetsten. Schilderijen kunnen dus tot op de dag van vandaag een goed beeld geven van de mate waarin de atmosfeer vervuild is.
Schilderijen kunnen in de toekomst wellicht in aanvulling op andere manieren om iets over de vroegere atmosfeer te weten te komen, gebruikt worden. En dat is nuttig. Omdat aerosolen zonlicht verstrooien, bereikt minder zonlicht het oppervlak van de aarde en koelt die aarde af. Door beter te begrijpen hoe aerosolen in het verleden ons klimaat beïnvloedden, kunnen we wellicht ook beter begrijpen hoe aerosolen het huidige klimaat beïnvloeden en onze voorspellingen omtrent klimaatverandering verbeteren.
