Aanwijzingen voor het bestaan van de mysterieuze planeet zijn mogelijk op een heel andere manier te verklaren.
Het was dit weekend alweer drie jaar geleden dat twee astronomen met een bijzonder interessante theorie op de proppen kwamen: ons zonnestelsel zou niet uit acht, maar uit negen planeten bestaan. Die negende planeet zou zich aan de rand van het zonnestelsel bevinden en zo’n tien keer groter zijn dan de aarde. Direct bewijs voor de aanwezigheid van zo’n planeet hadden de wetenschappers niet. Maar er waren wel meerdere aanwijzingen voor het bestaan van ‘Planeet X’. De onderzoekers wezen daarbij naar zes Kuipergordelobjecten die allemaal elliptische banen hadden en dezelfde richting in de fysieke ruimte volgden. “De kans dat dit toeval is, is slechts 0,007 procent,” aldus onderzoeker Mike Brown. “Kortom, het kán haast geen toeval zijn. Er moet iets zijn dat de koers van deze objecten bepaalt.” En dat ‘iets’ is volgens Brown en collega Konstantin Batygin dus een zware planeet die twintig keer verder van de zon verwijderd is dan Neptunus.
Zoektocht
In de jaren erna stapelde het bewijs voor het bestaan van Planeet X zich op. Maar pogingen om de planeet daadwerkelijk te spotten, liepen op niets uit. En dus is het nog altijd de vraag of deze werkelijk bestaat. Batygin vertelde vorig jaar aan Scientias.nl dat hij er – ondanks het uitblijven van direct bewijs voor het bestaan van de planeet – nog altijd van overtuigd was dat deze bestond. “Ik weet het vrijwel zeker. Al het theoretische bewijs voor het bestaan van planeet X blijft in feite net zo sterk als het eerder was.”
Alternatief
Onderzoekers van de University of Cambridge zijn daar echter minder van overtuigd. En vandaag publiceren ze een paper waarin ze een alternatieve verklaring voor de opmerkelijke baan van de Kuipergordelobjecten presenteren. Een verklaring die het bestaan van Planeet X eventueel overbodig maakt. “De planeet X-hypothese is heel fascinerend, maar als de hypothetische negende planeet bestaat, heeft deze tot op heden ontdekking weten te vermijden,” legt onderzoeker Antranik Sefilian uit. “Wij wilden daarom zien of er een andere, minder dramatische en misschien wat natuurlijkere verklaring kan zijn voor de ongebruikelijke banen van sommige TNO’s (Transneptunische Objecten, oftewel objecten voorbij de baan van Neptunus, red.).”
Schijf
En de onderzoekers hebben zo’n verklaring gevonden. Ze stellen voor dat zich voorbij de baan van Neptunus een schijf bevindt die is opgebouwd uit kleine, ijzige objecten die samen tien keer zwaarder zijn dan de aarde. De zwaartekracht van deze hypothetische schijf zou de Kuipergordelobjecten die eerder werden aangedragen als bewijs voor het bestaan van Planeet X in hun ongebruikelijke banen kunnen hebben gedwongen.
Theorie
De theorie is niet helemaal nieuw. Onderzoekers opperden al eerder dat de zwaartekracht van een enorme – uit kleine objecten opgebouwde – schijf planeet X overbodig kan maken. Toch onderscheidt deze studie zich duidelijk van eerdere onderzoeken. Het onderzoek presenteert namelijk de eerste theorie die – in afwezigheid van planeet X – de vreemde banen van Kuipergordelobjecten kan verklaren en gelijktijdig rekening houdt met de massa en zwaartekracht van de andere acht planeten in het zonnestelsel. “Als je planeet X uit het model haalt en in plaats daarvan heel veel kleine objecten die zich over een groot gebied verspreid hebben, toestaat, kan de collectieve aantrekkingskracht tussen deze objecten de excentrische banen van sommige TNO’s net zo goed verklaren,” stelt Sefilian.
Nieuwe hypothese
Het bestaan van zo’n schijf voorbij Neptunus is niet zo heel vergezocht. We weten immers reeds dat er voorbij Neptunus een flinke met ijzige objecten gevulde schijf bestaat: de Kuipergordel. Maar de theorie van Sefilian en collega’s houdt alleen stand als die schijf voorbij Neptunus een stuk omvangrijker is dan we nu denken. Op dit moment wordt de totale massa van alle objecten voorbij Neptunus geschat op ongeveer tien procent van de massa van de aarde. Maar om de vreemde banen van sommige TNO’s in afwezigheid van Planeet X te kunnen verklaren, moet deze schijf eigenlijk enkele malen of zelfs tien keer zwaarder zijn dan onze planeet. Dat is nogal wat, maar Sefilian acht het zeker niet onmogelijk. Hij wijst erop dat het – omdat wij van binnenuit naar deze schijf kijken – vrijwel onmogelijk is om deze in zijn geheel te zien. En dus kan de Kuipergordel wel eens veel omvangrijker en zwaarder zijn dan we nu vermoeden. “Hoewel we geen direct observationeel bewijs hebben voor de schijf, hebben we dat ook niet voor planeet X en daarom onderzoeken we andere mogelijkheden,” aldus Sefilian. “Desalniettemin is het interessant om op te merken dat observaties van Kuiperbelt-equivalenten rond andere sterren (…) enorme puinschijven laten zien.”
Met het nieuwe onderzoek zijn we in feite dus een hypothese rijker. Of misschien zelfs twee nieuwe hypothesen. “Het is ook mogelijk dat beide hypothesen kloppen: er kan een enorme schijf én een negende planeet zijn,” aldus Sefilian. Hoe het echt zit? Daarvoor moeten we nog veel meer TNO’s bestuderen óf natuurlijk gewoon die negende planeet ontdekken.
