Kleine uitbarstingen op magnetars – neutronensterren met een zeer krachtig magnetisch veld – worden net als de veel zeldzamere grote uitbarstingen veroorzaakt door sterbevingen. Dat suggereert nieuw onderzoek.
Ook aan het leven van een zware ster komt op een gegeven moment een eind. En wel wanneer deze door zijn brandstof heen is. Er volgt dan een supernova-explosie: de ster stort onder zijn eigen gewicht in. Het resultaat is een neutronenster: met een doorsnede van zo’n twintig kilometer en een gewicht dat anderhalf keer groter is dan het gewicht van de zon zijn deze neutronensterren supercompact. Een magnetar is ook een neutronenster, maar dan eentje met een krachtig magnetisch veld (wel een biljard keer sterker dan het magnetisch veld van de aarde).
Uitbarstingen
Zulke magnetars – tot op heden zijn er 23 ontdekt – vertonen uitbarstingen. Die uitbarstingen zijn er in tweee varianten: kleine en grote. De grote uitbarstingen zijn zeldzamer dan de kleine: in de afgelopen vier decennia hebben onderzoekers drie grote uitbarstingen waargenomen. Twee ervan worden toegeschreven aan sterbevingen. Maar hoe zit dat met de veel vaker voorkomende kleine uitbarstingen?
Het onderzoek
Om een antwoord op die vraag te vinden, onderzochten onderzoekers de magnetar SGR J1550-5418. Deze bevindt zich op ongeveer 15.000 lichtjaar van de aarde. Kleine bevingen komen er regelmatig voor: de onderzoekers bestudeerden er 263. Met behulp van gammatelescoop Fermi ontdekten de onderzoekers signalen van sterbevingen op de magnetar. “We denken dat de kleine uitbarstingen ook veroorzaakt worden door bevingen van de ster,” vertelt onderzoeker Anna Watts. “De korst en de kern van de ster, die zijn verbonden door het supersterke magnetisch veld, vibreren dan tegelijkertijd.”
Techniek
Het onderzoek buigt sterk op het werk van Daniela Huppenkothen van de universiteit van Amsterdam. Zij ontwikkelde een techniek waarmee de zwakke signalen kunnen worden opgespoord. “Het is alsof we de kleine rimpelingen proberen te vinden temidden van de enorme golven van een kolkende zee,” vertelt Huppenkothen. “We kunnen de rimpelingen nu zelfs vinden onder stormachtige omstandigheden, omdat we rekening houden met de ruwe zee.”
De onderzoekers hopen in de nabije toekomst meer uitbarstingen te observeren. “We wachten nu op meer uitbarstingen – en als we geluk hebben een gigantische,” vertelt Watts.
