Wat doen ze daar?!
Dat er op aarde veel wonderlijke dieren te vinden zijn, weten we al wel langer. Maar dat er zelfs op bijna een kilometer onder een Antarctische ijsplaat leven is, kwam voor wetenschappers als een complete verrassing. “Deze ontdekking laat zien dat het leven in de Antarctische wateren ongelofelijk speciaal is en zich op verbazingwekkende wijze heeft aangepast aan een bevroren wereld,” aldus onderzoeker Huw Griffiths.
Sedimentmonsters
Drijvende ijsplaten vormen op dit moment de grootste onontgonnen leefgebieden in de Zuidelijke Oceaan. Ze beslaan meer dan 1,5 miljoen vierkante kilometer, maar tot op heden is er slechts een oppervlak vergelijkbaar met een tennisbaan onderzocht. In een nieuwe studie reisden onderzoekers af naar het Filchner-Ronne-ijsplateau, gelegen aan de zuidoostelijke Weddellzee. Het doel was om nieuwe sedimentmonsters te verzamelen. Maar tot grote verbazing van de onderzoekers stuitten ze ineens op wel heel vreemde diertjes.
Ontdekking
“Het was een vreemde manier om de wetenschap te bedrijven,” vertelt Griffiths in een interview met Scientias.nl. “De diertjes werden op videobeelden vastgelegd toen enkele collega’s door 900 meter dik ijs boorden. Ze waren van plan om sedimentmonsters van de zeebodem te verzamelen, nog eens 500 meter dieper. Maar in plaats van de beoogde modder, raakte hun boor een grote rots. Dit was slecht nieuws voor de geologen. Maar de verzamelde videobeelden waren geweldig voor de aanwezige biologen toen bleek dat er enkele dieren op te rots woonden.”
Het betekent dat er ver onder de ijsplaten van Antarctica meer leven is dan verwacht. In complete duisternis, in bittere kou en onder barre omstandigheden kan dus alsnog leven gedijen. “Veel van de dieren zien eruit als sponzen en lijken ongeveer 9 centimeter lang,” schetst Griffiths. “Andere diertjes hebben stengels die in het water reiken, maar uit de video kunnen we niet precies opmaken wat dit zijn.”
Filtervoedende organismen
Bij nadere inspectie blijkt het bovendien te gaan om filtervoedende organismen. En dat druist in tegen heersende theorieën over welke soorten er op extreme diepte kunnen overleven. De huidige theorieën suggereren namelijk dat het leven geringer wordt naarmate je je verder weg van open water en zonlicht begeeft. Eerdere studies hebben op deze diepe plekken alleen enkele mobiele aaseters en roofdieren gevonden. Denk aan vissen, wormen, kwallen of krill. Maar men had niet verwacht zo diep onder het ijs filtervoedende organismen – die afhankelijk zijn van voedsel van bovenaf – aan te treffen. “Dit zijn de eerste filtervoedende dieren die we op een rots zo ver onder een ijsplaat en ver verwijderd van daglicht ontdekken,” zegt Griffiths. “Deze diertjes kunnen niet bewegen en zijn dus afhankelijk van voedsel dat naar hen komt. Eerder dacht men dat dit soort dieren door gebrek aan voedsel niet zo ver onder een ijsplaat zouden kunnen leven.”
Verspreiding
In deze studie zijn onderzoekers dus voor het eerst op het bestaan van stilzittende diertjes gestuit die vastzitten aan een rotsblok op de zeebodem. En mogelijk bestaan er nog veel meer exemplaren. “We hebben geen idee hoe wijdverspreid ze precies zijn, maar we schatten dat deze grote rotsblokken zich op ongeveer elke kilometer bevinden,” vertelt Griffiths. “Aangezien ijsplaten zo’n 1,5 miljoen vierkante kilometer van de gehele Antarctische continentaal plat bedekken, zouden de diertjes dus heel gangbaar kunnen zijn. Op de betreffende rots troffen we 38 exemplaren aan, maar helaas konden we op de videobeelden niet de gehele rots zien. Het zou dus goed kunnen dat het totale aantal nog vele malen hoger ligt.”
Meer vragen dan antwoorden
De ontdekte mysterieuze diertjes vertegenwoordigen het eerste voorbeeld van filtervoedende organismen aangetroffen onder een ijsplaat. Maar veel is er nog onbekend. “We weten niet welke rol ze precies spelen,” zegt Griffiths. “Onze ontdekking roept dan ook zoveel meer vragen op dan ze beantwoordt. Hoe zijn deze dieren hier bijvoorbeeld terecht gekomen? Wat eten ze? Hoe lang zitten ze al daar? Hoe vaak komen dit soort rotsen omhuld met leven precies voor? Gaat het om bekende diertjes, of zijn het nieuwe soorten? En wat gebeurt er met deze diertjes als ijsplaten instorten? Het kunnen nieuwe soorten zijn die uniek zijn voor deze vijandige omgeving. En dit zou ze erg kwetsbaar kunnen maken voor het instorten van ijsplaten en klimaatverandering.”
Bestuderen
Om antwoorden op die prangende vragen te formuleren, moeten de onderzoekers een manier weten te vinden om dichterbij de diertjes en hun omgeving te komen. Maar hoe doe je dat, op zo’n extreme diepte? “We moeten als wetenschappers met creatieve en innovatieve manieren komen om deze diertjes goed te kunnen bestuderen,” zegt Griffiths desgevraagd. “Het verzamelen van water- en sedimentmonsters en het testen van het DNA in de omgeving kan daarbij helpen. Ook kunnen nieuwe technologieën zoals kleine onderwaterrobots die in de boorgaten passen om een monster te nemen een steentje bijdragen. Maar denk ook aan grotere robots die verder onder het ijs kunnen zwemmen om de zeebodem te fotograferen, in kaart te brengen en monsters te verzamelen.” Al met al geen gemakkelijke opgave. “Hoe we het ook doen, het zal niet eenvoudig zijn,” aldus Griffiths.
Klimaatverandering
De bevindingen laten onomstotelijk zien dat er nog veel te leren valt over één van de minst bestudeerde omgevingen op aarde. “Antarctica heeft duizenden verbazingwekkende soorten die op de zeebodem leven en die bestand zijn tegen extreme omstandigheden,” zegt Griffiths. “Maar deze nieuwe vondst vergroot echt onze kennis van hoe speciaal en veerkrachtig de dieren in de Zuidelijke Oceaan zijn.” Maar het is niet alleen maar goed nieuws. “Deze dieren worden bedreigd door klimaatverandering en een mogelijke instorting van de ijsplaat,” gaat Griffiths verder. En dus dringt de tijd om deze ecosystemen te bestuderen en te beschermen.
Toch eindigt Griffiths met een positieve noot. “Ik was erg verrast om voor het eerst leven te ontdekken zo diep onder een ijsplaat,” aldus Griffiths. “Het zien van filtervoedende sponsachtige diertjes leek bijna onmogelijk. Het onderstreept maar weer eens dat de natuur zich niet graag houdt aan de regels die door biologen zijn opgesteld!”
