Bijen blijken te kunnen surfen

De fascinerende beestjes houden er eenmaal ter water geraakt een vrij unieke overlevingsstrategie op na.

Dat hebben onderzoekers, verbonden aan het California Institute of Technology ontdekt en in dit paper gedocumenteerd. Het idee voor de opzienbarende studie ontstond dicht bij huis, namelijk op de campus van het onderzoeksinstituut. Het was namelijk daar dat hoofdauteur Chris Roh een onfortuinlijke, ter water geraakte bij zag vechten voor zijn leven. Wat Roh daarbij opviel, waren de golfjes die de bij eigenhandig creëerde. Waarom deed de bij dat? En was de bij erbij gebaat? Roh besloot het – geholpen door collega Mory Gharib – nader uit te zoeken.

Experiment
Gharib en Roh verzamelden 33 bijen. Ze pakten er een pan bij en vulden deze met water. Zodra het water helemaal stil stond, lieten ze er een bij in vallen en observeerden deze. Elk van de 33 bijen bracht enkele minuten in de pan door alvorens door de onderzoekers te worden gered.

Golfjes
De observaties wijzen uit dat een ter water geraakte bij allesbehalve hulpeloos is. Doordat het water aan de onderzijde van zijn vleugeltjes blijft ‘plakken’, is opstijgen weliswaar geen optie. Maar de bij kan doordat het water aan de onderzijde van zijn vleugeltjes blijft plakken, wel golfjes creëren. En dat doet de bij. De golfjes links van de bij zijn identiek aan de golfjes die hij rechts van zich creëert. Maar de golfjes die de bij voor en achter zich genereert, verschillen van elkaar. Achter zich creëert de bij sterke golven met een grote amplitude die elkaar bovendien verstoren. Voor de bij ontstaan deze krachtige golven niet. En het zijn juist die sterke golven achter de bij die – mede doordat ze voor de bij niet ontstaan – de bij kunnen voortstuwen. “De beweging van de vleugels van de bij creëren een golf waarop zijn lijf vooruit kan bewegen,” legt Gharib uit. “(De bij, red.) surft naar een veilige plek.”

De asymmetrie in het golfpatroon stuwt de bij dus voort. De kracht die de sterke golf achter het insect op de bij uitoefent, is echter zeer beperkt. Ongeveer 20 miljoenste van een Newton. Ter vergelijking: wanneer je een appel in je hand houdt, oefent de appel – door de zwaartekracht – een kracht van ongeveer 1 Newton uit op je handpalm.

Tien minuten
De kracht die de golfjes op de bij uitoefenen, mag dan beperkt zijn; de kracht is groot genoeg om de bij in beweging te brengen. En de bij kan de golfjes dus gebruiken om zich naar de rand van een vijver of ander waterlichaam te begeven en vervolgens op het droge te klimmen. Enige haast is daarbij echter wel geboden. Deze manier van voortbewegen kost de bijen namelijk veel meer energie dan bijvoorbeeld vliegen. Roh vermoedt dan ook dat de bijen hun surfbewegingen hooguit 10 minuten vol kunnen houden.

Uniek?
Er zijn ons geen andere insecten bekend die er – na een onfortuinlijke val in het water – een door vergelijkbare bewegingen gekenmerkte overlevingsstrategie op nahouden. Volgens Roh is het zeker niet ondenkbaar dat de bij het enige insect is dat deze overlevingsstrategie ontwikkeld heeft, simpelweg omdat deze nogal eens van pas komt, aangezien werkers er soms op uit worden gestuurd om water te verzamelen. Soms zit het echter tegen en kukelen ze tijdens het drinken het water in. Dan komt een beetje surfvaardigheid van pas. Want een bij die er niet in slaagt om snel de kant te bereiken, sterft.

Het onderzoek vertelt ons meer over de bij en de unieke manier waarop deze na een nat pak te hebben gehaald het vege lijf kan redden. Maar de studie heeft nog meer implicaties. Bijvoorbeeld voor de robotica. Zo werken Roh en collega’s in navolging van dit onderzoek reeds aan een kleine robot die op vergelijkbare manier op het water kan ‘surfen’. En wie weet, resulteert het in de verre toekomst in een robot die zowel kan vliegen als zwemmen. Dat had die onfortuinlijke bij op de campus ongetwijfeld niet aan zien komen!

Bronmateriaal

"Bees "Surf" Atop Water" - California Institute of Technology
Afbeelding bovenaan dit artikel: Umsiedlungen (via Pixabay)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd