Bijzonder zwart gat ontdekt dat lukraak jets van plasmagas uitspuwt

De zwiepende jets ontstaan waarschijnlijk doordat het zwarte gat verkeerd is uitgelijnd.

Astronomen hebben ontdekt dat het zwarte gat V404 Cygni een nogal vreemd gedrag vertoont. Zo blijkt dat jets afkomstig van het zwarte gat alle kanten uit schieten. “De jets veranderden in minder dan een paar uur van richting,” zegt hoofdauteur van de studie James Miller-Jones. “Zoiets is nog nooit gezien.”

V404 Cygni
Het zwarte gat V404 Cygni bevindt zich op achtduizend lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Zwaan en werd voor het eerst als zwart gat benoemd in 1989. Net als veel andere zwarte gaten doen, voedt V404 Cygni zich met een ster uit de buurt. Het zwarte gat onttrekt gas van de ster, waardoor rondom het zwarte gat een schijf van materiaal wordt gevormd. Daarnaast worden er jets – straalstromen van energie en materie – gelanceerd vanuit een gebied vlakbij het zwarte gat.

Helderste object
26 jaar lang hield het zwarte gat zich koest, maar werd in 2015 weer wakker. Voor korte tijd was V404 Cygni het helderste object aan de hemel. Astronomen van over de hele wereld besloten hun telescopen op het hemellichaam te richten. En ze ontdekten het enigszins merkwaardige gedrag van het zwarte gat. Normaal gesproken worden jets recht uit de polen van zwarte gaten geschoten, loodrecht op de omringende schijf. Maar de jets van V404 Cygni blijken werkelijk alle kanten uit te zwiepen.

Artistieke impressie van de zwiepende jets uit het zwarte gat V404 Cygni. Afbeelding: ICRAR

Verkeerd uitgelijnd
De onderzoekers geven hier echter wel een verklaring voor. “We denken dat de schijf van materiaal en het zwarte gat niet goed zijn uitgelijnd,” zegt Miller-Jones. Hierdoor wiebelt het binnenste gedeelte van de schijf als een speelgoedtol in de rondte. Het gevolg is dat dus ook de jets verschillende kanten opvliegen. Maar wat veroorzaakt deze verkeerde uitlijning? Eén van de mogelijkheden is dat de rotatie-as van het zwarte gat is gekanteld door een ‘kick’ tijdens de supernova-explosie waaruit het zwarte gat ontstond.

De onderzoekers vermoeden dat er nog meer wiebelende zwarte gaten bestaan. Zo zouden deze bijvoorbeeld ook voor kunnen komen als een zwart gat een ster vernietigt of als een superzwaar zwart gat heel snel gas van een ster onttrekt. Toekomstig onderzoek zou dit verder moeten uitwijzen.

Bronmateriaal

"Wiebelend zwart gat sproeit in wilde weg" - Astronomie.nl

"Scientist get to the bottom of a 'spitting' black hole" - ESA

Afbeelding bovenaan dit artikel: ICRAR

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd