Bijzondere rotstekening van een heuse bidsprinkhaan-man ontdekt in Iran

De afgebeelde half-mens, half-bidsprinkhaan benadrukt de verrassende fascinatie van de prehistorische mens voor dit insect.

Onderzoekers hebben in de befaamde archeologische kunstregio Teymareh in Iran een vrij uitzonderlijke rotstekening aangetroffen. Het gaat om een tekening van een wezen dat half-mens, half-bidsprinkhaan is. Rotstekeningen van ongewervelde dieren zijn ontzettend zeldzaam. En dus wist het team – bestaande uit zowel entomologen als archeologen – meteen dat ze hier op een bijzondere vondst waren gestuit.

Teymareh
Teymareh staat bekend om de uitgebreide collectie oeroude tekeningen en schilderingen die deze regio herbergt. Zo kun je hier over de 31 verschillende archeologische vindplaatsen zeker 21.000 rotstekeningen vinden. “Tussen een heleboel jachttaferelen en steenbokmotieven zagen we ineens iets totaal anders,” vertelt onderzoeker Mahmood Kohlegari aan Scientias.nl. De tekening van de bidsprinkhaan-man werd voor het eerst in 2017 opgemerkt, al kon het door zijn ongebruikelijke vorm niet gelijk worden thuisgebracht. “In eerste instantie gingen we er vanuit dat het een geometrische motief bestaande uit tekens en symbolen moest voorstellen,” gaat Kohlegari verder. “Als we tekeningen niet gelijk kunnen identificeren, wordt het meestal afgedaan als een geometrisch figuur. Maar toen we nog eens keken herkenden we er opeens een insect in.”

Rotstekening van de bidsprinkhaan-man ontdekt in Iran. Afbeelding: Dr. Mohammad Naserifard

Het figuur dat in de studie gepubliceerd in het Journal of Orthoptera Research wordt beschreven, is ongeveer 14 centimeter groot en beschikt over zes ledematen, waardoor de onderzoekers de link naar een insect konden leggen. De driehoekige kop met grote ogen en de grijpende onderarmen zijn onmiskenbaar die van een bidsprinkhaan. Door het ‘kroontje’ op de kop kon het onderzoeksteam zelfs een specifiek geslacht aanwijzen. Ze gaan er vanuit dat hier de Empusa hedenborgii is afgebeeld: een bidsprinkhaan die veelvuldig in de regio voorkomt (zie ook de afbeelding hieronder).

De bidsprinkhaan Empusa hedenborgii waar de rotstekening mogelijk op is gebaseerd. Afbeelding: Mr Mahmood Kolnegari

Fascinatie
De vraag is natuurlijk wat de prehistorische mens precies aanzette om deze tekening van een bidsprinkhaan-man te maken. “In tegenstelling tot de steenbok die meer dan 90 procent van de rotstekeningen in Iran uitmaakt, leken insecten eigenlijk geen onderscheidende rol te spelen in het leven van oermensen,” meent Kohlegari. “Wel worden bidsprinkhanen over het algemeen beschouwd als mysterieuze wezens. Ze hebben bijvoorbeeld een aantal unieke eigenschappen. Zo beschikken ze over een goed denkvermogen, hebben ze een plotselinge en opportunistische manier van jagen op prooien en doen ze aan seksueel kannibalisme, waarbij het vrouwtje het mannetje tijdens de paring verorbert. Daarnaast staan er veel verschillende dieren op het menu, zowel vogels en vissen als hagedissen en slangen. En ten slotte hebben ze een bijzonder uiterlijk. Ze hebben veel verschillende kleuren en patronen en produceren een vreemd geluid. Dit zijn allerlei kenmerken die de prehistorische mens waarschijnlijk fascineerde en het dier daarom mogelijk als een godheid beschouwde.” Hoewel we er op dit moment alleen naar kunnen gissen, lijkt het er dus op dat men de bidsprinkhaan verbond met het bovennatuurlijke. De onderzoekers merken op dat de tekening getuigt dat bidsprinkhanen dieren van ‘mystiek en waardering’ waren.

Bidsprinkhanen
Ook tegenwoordig lijkt men nog steeds gefascineerd te zijn door de bidsprinkhaan. Wetenschappers fabriceerden een paar jaar geleden bijvoorbeeld een heuse 3D-bril die ze bij een bidsprinkhaan hadden opgezet. Op die manier probeerden ze erachter te komen of de stereovisie van bidsprinkhanen op dezelfde manier werkt als bij mensen. Daarnaast zijn het één van de weinige insecten die als huisdier worden gehouden. Sommige moslims beschouwen bidsprinkhanen bovendien als heilige dieren vanwege de positie van hun voorpootjes.

Nog mysterieuzer zijn misschien wel de middelste ledematen van de bidsprinkhaan-man die eindigen in lussen of cirkels. In de archeologie komt dit nog het meeste overeen met de zogenoemde Squatter Man; een figuur die wel wat weg heeft van de contouren van een mens en over de hele wereld in rotsschilderingen wordt teruggevonden. Hoewel het zou kunnen dat het een persoon voorstelt, doet ook een alternatieve theorie de ronde. Het zou namelijk ook kunnen dat de cirkels aurora’s vertegenwoordigen die worden veroorzaakt door atmosferische plasma-ontladingen aan de hemel. En dat betekent dat de Squatter Man een soort kosmische gebeurtenis moet voorstellen.

Datering
Hoe oud de rotstekening van de bidsprinkhaan-man precies is, weten de onderzoekers niet. Dat komt omdat sancties tegen Iran het gebruik van radioactieve materialen verbieden die nodig zijn voor koolstofdatering. Hierbij kijken onderzoekers naar het verval van een radioactief isotoop om te achterhalen hoe oud het materiaal is. Enkele deskundigen besloten toch een poging te wagen en schatten dat de tekening tussen de 40.000 en 4.000 jaar geleden is vervaardigd.

De onderzoekers hebben de smaak nu te pakken en zetten hun studie voort. “We zijn van plan op zoek te gaan naar meer rotstekeningen van insecten,” zegt Kohlegari. De hoop is dat ze dan op mogelijk nog meer bidsprinkhaan-man-figuren zullen stuiten.

Bronmateriaal

"Ancient mantis-man petroglyph discovered in Iran" - Pensoft Publishers (via EurekAlert)

Interview met Mahmood Kohlegar i

Afbeelding bovenaan dit artikel: ElinaElena via Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd