Botsende neutronensterren genereerden supersnelle straalstromen

Het versterkt het idee dat er tijdens zo’n catastrofale gebeurtenis gammaflitsen ontstaan.

Het is een jaar geleden dat onderzoekers de zwaartekrachtsgolven van twee botsende neutronensterren opvingen (zie kader). Deze gewelddadige botsing werd wereldwijd waargenomen door telescopen over het gehele elektromagnetische spectrum. Maanden na de fusie was er nog één cruciale vraag onbeantwoord: hadden de botsende neutronensterren een smalle straal van snel bewegend materiaal gelanceerd, dat zich had weten los te breken van de rest van het puin? Zulke supersnelle straalstromen zijn nodig om gammaflitsen te produceren, waarvan onderzoekers eerder alleen konden vermoeden dat ze bij dergelijke catastrofale gebeurtenissen ontstonden.

Botsing van neutronensterren
De fusie, bekend als GW170817, vond 130 miljoen lichtjaar van de aarde vandaan plaats en stuurde een uitbarsting van zowel zwaartekracht- als elektromagnetische golven door de ruimte die een jaar geleden de aarde bereikte. Tijdens de fusie klapten twee neutronensterren – sterren met een extreem hoge dichtheid – op elkaar. Deze neutronensterren cirkelden al enige tijd rond elkaar, terwijl de onderlinge afstand gaandeweg steeds kleiner werd. Op deze manier tolden ze in elkaars richting en verstoorden de omringende ruimtetijd, waardoor er zwaartekrachtsgolven ontstonden. Astronomen stuurden de locatie van de bron van het signaal naar collega’s wereldwijd, die allemaal hun telescopen op het betreffende stukje heelal richtten. In de uren, dagen en weken daarna werden de gebeurtenis op alle golflengten, waaronder röntgen, ultraviolet, optisch en radio gevolgd.

Lichtsnelheid
Het antwoord komt van een internationaal team onderzoekers die met behulp van verschillende instrumenten de scherpste radio-beelden ooit prijsgaven. Zij stellen dat er door de botsing inderdaad een smalle straal deeltjes op gang is gebracht. “We maten een schijnbare beweging die vier keer sneller is dan het licht,” zegt onderzoeker Kunal Mooley. “Deze illusie (ook wel superluminale beweging genoemd) ontstaat wanneer de straal vrijwel op de aarde gericht is en het materiaal met bijna de snelheid van het licht beweegt.” De onderzoekers concluderen op basis van hun analyse dat de straal hoogstwaarschijnlijk erg smal is. “Hoogstens vijf graden breed en slechts 20 graden verwijderd van de richting van de aarde,” vertelt onderzoeker Adam Deller.

Scenario
Onderzoekers denken nu aan het volgende scenario. De samensmelting van de twee neutronensterren zou een explosie hebben veroorzaakt, die een bolvormig omhulsel van puin naar buiten drukte. De neutronensterren stortten vervolgens ineen in een zwart gat, dat met zijn krachtige zwaartekracht materie begon aan te trekken. Dat materiaal vormde een snel draaiende schrijf die jets opwekte, die vanuit de polen naar buiten bewegen.

De wetenschappers zeggen dat de detectie van een snel bewegende straalstroom het idee versterkt dat er kortstondige gammaflitsen ontstaan. Echter moeten zulke supersnelle straalstromen wel relatief dicht in de richting van de aarde staan, willen we ze kunnen detecteren. “Onze studie laat zien dat het combineren van de observaties een krachtig middel is om de jets en fysica te bestuderen die geassocieerd worden met zwaartekrachtsgolven,” besluit Mooley.

Bronmateriaal

"Neutron star merger launched superfast ‘jet’ of materials" - Swinburne University of Technology

Afbeelding bovenaan dit artikel: skeeze / Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd