De muggen moeten malaria de wereld uit helpen.
Het bedrijf Oxitec gaat – met financiële steun van de Bill & Melinda Gates Foundation (BMGF) een genetisch gemanipuleerde malariamug (Anopheles albimanus) creëren die zich op termijn met wilde malariamuggen moet mengen. Het doel? De populatie malariamuggen verzwakken, zonder dat dat een negatieve impact heeft op de mens of het milieu.
Hoe werkt het?
Het idee is om genetisch gemanipuleerde mannelijke muggen te creëren die vervolgens kunnen worden losgelaten en in het wild op zoek gaan naar een vrouwtje. Wanneer ze met een vrouwtje paren en nageslacht creëren, geven ze een gen door dat ervoor zorgt dat al het vrouwelijke nageslacht sterft voor het volwassen wordt. En dat is belangrijk. Want alleen vrouwelijke malariamuggen steken en zijn dus in staat om malaria te verspreiden. Maar die vrouwtjes gaan pas steken als ze volwassen zijn en zich gaan voortplanten.
Malaria wordt veroorzaakt door de malariaparasiet. Wanneer deze parasiet in het bloed van mensen zit, kan deze gemakkelijk – via muggen – worden overgedragen. Muggen bijten een mens met malaria, worden zo zelf geïnfecteerd en dragen – wanneer ze iemand anders bijten – de parasiet over op een nieuwe gastheer.
Mannetjes
Het gen dat de vrouwtjes nog voor ze volwassen zijn fataal wordt, heeft geen impact op de overlevingskansen van het mannelijke nageslacht. Maar die mannetjes dragen het gen wel met zich mee en geven het – tot zo’n tien generaties lang – weer door als ze met andere vrouwtjes paren. En zo kan het gen zich dus door de populatie verspreiden en het aantal vrouwelijke malariamuggen enorm afnemen.
Knokkelkoorts en zika
Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn, maar Oxitec heeft al enige ervaring. Het bedrijf bracht eerder al genetisch gemanipuleerde Aedes aegypti-muggen voort. Deze muggen zijn onder meer verantwoordelijk voor de verspreiding van zika en knokkelkoorts. En experimenten met deze muggen in onder meer Brazilië tonen aan dat ze de A. aegypti-populatie inderdaad enorm kunnen terugdringen.
Malaria is een enorm probleem. De ziekte eiste in 2016 alleen al 445.000 levens. En in datzelfde jaar leden maar liefst 216 miljoen mensen aan de ziekte. De meeste slachtoffers vallen in Afrika. Er wordt – onder meer in Nederland – intensief onderzoek gedaan naar manieren om malaria te bestrijden. Wat dat betreft, werd er eerder dit jaar nog een grote doorbraak bereikt, toen onderzoekers ontdekten dat de kleurstof methyleenblauw de malariaparasiet razendsnel doodt: binnen twee dagen zijn patiënten genezen én kunnen ze de parasiet niet meer doorgeven als ze opnieuw door een mug worden gestoken. Ook hebben onderzoekers recent ontdekt waarom kinderen met malaria vaker door muggen worden geprikt: de malariaparasiet zorgt ervoor dat kinderen geurstoffen afgeven die de malariamug aantrekkelijk vindt. Gaandeweg krijgen we zo meer inzicht in hoe de malariaparasiet zich verspreidt en hoe we deze het beste kunnen stoppen. Wat wel duidelijk wordt, is dat het best een complexe interactie is tussen parasiet, mug en mens. Het lijkt dan ook logisch dat een combinatie van technieken nodig is om de ziekte de wereld uit te helpen. Het werk van Oxitec moet dan ook gezien worden als één van de manieren waarop we de malariaparasiet het leven zuur kunnen maken.
