Zogenoemde human challenge trials moeten ervoor zorgen dat er sneller een vaccin voorhanden komt.
Sinds de eerste coronabesmetting bijna een jaar geleden plaatsvond, hebben artsen en wetenschappers veel over het coronavirus geleerd. Zo weten we nu bijvoorbeeld hoe het virus zich verspreidt en welke groepen mogelijk een verhoogd risico lopen. Ook hebben we beter inzicht in de behandelingen die de ernst van de ziekte kunnen verminderen. Ondanks deze vorderingen is er ook veel dat we niet weten. Bovendien is er nog geen effectief vaccin beschikbaar. En dus staat ons normale leven nog veelal stil. Britse onderzoekers pleiten dan ook voor vergaande experimenten, waarin ze menselijk opzettelijk met het coronavirus willen besmetten.
Traditioneel gezien kost de ontwikkeling van een vaccin behoorlijk wat tijd. En ook het toetsen ervan is een tijdrovende gelegenheid: alle vaccins moeten verschillende fasen doorlopen alvorens ook maar voor goedkeuring in aanmerking te komen. Van groot belang zijn daarbij de drie fasen van klinisch onderzoek, waarbij het vaccin aan steeds grotere groepen mensen wordt toegediend om de effectiviteit en veiligheid te toetsen. In de eerste twee fasen van dit klinisch onderzoek wordt de effectiviteit beoordeeld door bijvoorbeeld te kijken naar de antistoffen die mensen nadat ze het vaccin hebben ontvangen, aanmaken. Maar in de derde fase moet blijken of het vaccin ook daadwerkelijk kan voorkomen dat mensen – als ze in aanraking komen met de ziekteverwekker waartegen het vaccin beschermen moet – ziek worden. In deze fase van het onderzoek wordt een grote groep mensen – vaak gaat het dan om tienduizenden proefpersonen – in tweeën verdeeld, waarna de ene groep het vaccin krijgt toegediend en de andere een placebo. Vervolgens worden deze mensen naar huis gestuurd. En na verloop van tijd moet dan blijken of infecties door de ziekteverwekker waartegen het vaccin beschermen moet daadwerkelijk minder voorkomen onder de groep die gevaccineerd is.Het is een robuust experiment. Maar je kunt je voorstellen dat het experiment veel tijd kost. Je moet tenslotte eigenlijk gaan zitten wachten tot proefpersonen met de ziekteverwekker in aanraking komen. En voor het goede moeten behoorlijk wat van de proefpersonen aan de ziekteverwekker worden blootgesteld, wil je overtuigend aan kunnen tonen dat er een significant verschil is tussen de frequentie waarmee de ziekte onder de met het vaccin ingeënte en de met een placebo ingeënte groepen voorkomt. Er is echter een manier om het allemaal wat te bespoedigen. Namelijk door in deze derde fase van klinisch onderzoek over te gaan tot human challenge trials. Ook hierbij krijgt een deel van de proefpersonen het vaccin en een ander deel een placebo toegediend. Maar in plaats van te gaan zitten wachten op blootstelling aan de ziekteverwekker, worden de proefpersonen enige tijd na toediening van het vaccin – onder gecontroleerde omstandigheden – expres aan de ziekteverwekker blootgesteld.
Al eerder werd bekend dat Britse wetenschappers van plan waren om dergelijke human challenge trials op poten te zetten. De voorbereidingen zouden zelfs al in volle gang zijn. Veel was er echter nog niet over bekend. Nu is er meer informatie vrijgegeven en krijgen we een inkijkje in hoe deze studie er precies uit gaat zien.
Eerste fase
In de eerste fase van het project willen de onderzoekers gezonde vrijwilligers blootstellen aan het coronavirus. Deze vrijwilligers moeten tussen de 18 en 30 jaar oud zijn, omdat zij het minste risico lopen op een ernstige vorm van COVID-19. Ook mogen ze nog niet eerder het coronavirus onder de leden hebben gehad en zijn onderliggende gezondheidsproblemen uit den boze net zoals risicofactoren zoals hartaandoeningen, diabetes of obesitas. Vervolgens willen de onderzoekers gaan bepalen hoeveel virus er nodig is om een infectie te veroorzaken. Daarna willen ze een immuunrespons opwekken door de virale dosis langzaam te verhogen. Het deel van de deelnemers dat besmet raakt en de hoeveelheid virus die ze vervolgens afstoten wordt bijgehouden om zo het verloop van de infectie beter te kunnen begrijpen. Zodra deze fase is afgerond, willen de onderzoekers bestuderen hoe vaccins in het lichaam werken om COVID-19 te stoppen of zelfs te voorkomen. Ook willen ze de immuunrespons verder bestuderen en kijken naar mogelijke behandelplannen.
Veiligheid
Het klinkt misschien wat radicaal. Maar volgens de onderzoekers worden de deelnemers nauwlettend in de gaten gehouden. Omdat hogere dosissen van het virus mogelijk verband houden met ernstigere symptomen, willen de onderzoekers de vrijwilligers dan ook het liefst infecteren met de laagst mogelijke dosis die toch de virale replicatie op gang te brengt, maar voor zo min mogelijk symptomen zorgt. “Onze eerste prioriteit is de veiligheid van de vrijwilligers,” zegt onderzoeker Chris Chiu. “Mijn team voert al meer dan tien jaar veilige human challenge trials uit met andere respiratoire virussen. Geen enkele studie is volledig risicovrij. Maar we zullen er hard aan werken om ervoor te zorgen dat de risico’s zo laag mogelijk blijven.” Ook de onderzoekers zelf moeten voldoen aan strike voorwaarden om ervoor te zorgen dat ze het virus niet per ongeluk mee naar huis nemen en andere mensen buiten de faciliteit besmetten.
Vaccin
Het doel is dat de studie uiteindelijk zal helpen om de verspreiding van het coronavirus te verminderen, de impact ervan terug te schroeven en het aantal sterfgevallen als gevolg van COVID-19 terug te dringen. “Human challenge trials kunnen ons begrip over COVID-19 op een unieke manier vergroten,” zegt Chiu. Bovendien moeten de toch niet onomstreden human challenge trials onderzoekers helpen vaststellen welke vaccins het meest waarschijnlijk zullen slagen. Het betekent dat dergelijke studies ervoor kunnen zorgen dat er sneller een vaccin voorhanden komt. Die potentie hebben human challenge trials zeker, waardoor er mogelijk duizenden leven gered kunnen worden. “We doen er alles aan om het coronavirus te bestrijden,” stelt onderzoeker Alok Sharma. “We ondersteunen daarbij onze beste en slimste wetenschappers en onderzoekers in hun jacht naar een veilig en effectief vaccin.”
Human challenge trials zijn niets nieuws. Ze zijn in het verleden al vaker gebruikt om ziekteverwekkers te bestuderen en hebben als zodanig ook bijgedragen aan de ontwikkeling van verschillende vaccins. Zo diende Edward Jenner in 1796 het door hem ontwikkelde vaccin tegen pokken toe aan zijn achtjarige zoon, om deze vervolgens aan de pokken bloot te stellen. De jongen werd niet ziek. Daarna herhaalde Jenner het experiment nog eens met 6000 proefpersonen. Het vaccin bewees zichzelf en leidde ertoe dat de ziekte uiteindelijk 200 jaar later werd uitgeroeid. Ook vaccins tegen cholera en tyfus zijn dankzij vergelijkbare experimenten ontwikkeld. De human challenge trials verliepen in het verleden niet altijd even ethisch. Zo zou niemand het vandaag nog in zijn hoofd halen om een achtjarig kind te vaccineren en het vervolgens aan een levensgevaarlijke ziekte bloot te stellen. De wetenschappelijke en ethische standaard ligt nu veel hoger en velen zien de human challenge trials dan ook als aanvaardbaar, zolang er aan specifieke richtlijnen wordt voldaan.
De onderzoekers weten goed waar ze aan beginnen en de mogelijke gevaren die op de loer liggen. Toch zien ze het als een bittere noodzaak. “Het opzettelijk infecteren van vrijwilligers met een menselijk pathogeen is niet iets lichtzinnigs,” zegt onderzoeker Peter Openshaw. “Dergelijke onderzoeken kunnen ons echter heel veel informatie over een ziekte opleveren.” De Britse overheid heeft bekend gemaakt ruim 37 miljoen euro voor het onderzoek beschikbaar te stellen. Indien goedgekeurd door regelgevende instanties en de ethische commissie, gaat het project in januari van start. De eerste resultaten worden vervolgens in mei 2021 verwacht.
