Terwijl wij gebukt gaan onder een virus, scheurt de maan regelmatig open. En dat laat z’n sporen na.
Aan het einde van de jaren tachtig werd de veelbelovende ruimtesonde Galileo gelanceerd met als doel om de bijzondere manen van Jupiter te bestuderen. Eind jaren negentig trakteert de ruimtesonde Jupiters’ maan Europa op een bezoekje. Galileo maakte meerdere scheervluchten langs Europa. En één daarvan vindt plaats op 26 september 1998. Op die dag schoot Galileo een aantal prachtige zwart-wit-plaatjes van het uitgestrekte landschap van de maan. En nu, twee decennia later, ontdekken wetenschappers in deze oude data nieuwe kenmerken van de nog altijd mysterieuze maan.
Rond de planeet Jupiter cirkelen vele manen. Maar van al deze manen, wint de ijzige Europa het op populariteit. Astronomen zijn vooral geïnteresseerd in de maan omdat dit de beste plek is – binnen ons zonnestelsel – om op zoek te gaan naar buitenaards leven. Onderzoek suggereert namelijk dat onder de ijskorst een vloeibare oceaan te vinden is. En in die oceaan zou leven kunnen ontstaan en – doordat de ijskorst het beschermt tegen de gevaarlijke straling waarmee Europa continu gebombardeerd wordt – kunnen gedijen. Het zou dus best kunnen dat er biologisch materiaal onder het oppervlak van de maan Europa te vinden is. Een bezoekje brengen aan Europa staat dan ook al op de agenda.
Met behulp van moderne verwerkingstechnieken zijn onderzoekers erin geslaagd drie nieuwe afbeeldingen te vervaardigen van Jupiters’ maan Europa. De onderzoekers gebruikten hiervoor foto’s die Galileo tijdens zijn scheervlucht kiekte. Deze werden vervolgens ‘ingekleurd’ met behulp van kleurenfoto’s met een lage resolutie die Galileo maakte. Hoewel dit een vrij ingewikkeld proces is, levert het een schat aan informatie op. Want dankzij dergelijke afbeeldingen kunnen wetenschappers geologische kenmerken met verschillende kleuren benadrukken. Dat komt omdat deze beelden Europa niet laten zien zoals ons oog de maan zou waarnemen, maar overdrijven als het ware bepaalde kleurvariaties waardoor verschillende chemische samenstellingen van het oppervlak worden beklemtoond. Gebieden die lichtblauw of wit lijken bestaan bijvoorbeeld uit waterijs, terwijl roodachtige gebieden zouten herbergen.
Chaos
De nieuwe afbeeldingen onthullen het zeer gevarieerde en chaotische landschap van Europa. Denk aan kronkelende strepen, ribbels, randen en ketens die het oppervlak doorkruisen. Onderzoekers denken dat het chaotische terrein van Europa te maken heeft met zijn ijzige oppervlaktekorst. Deze wordt namelijk regelmatig uitgerekt en weer ingetrokken door de sterke zwaartekracht van Jupiter. Het betekent dat de maan vaak openscheurt en zich weer sluit, waardoor er honderden meters hoge structuren op het oppervlak worden gevormd. Deze kunnen zich over een gebied van duizenden kilometers uitstrekken. Bovendien lijkt het erop dat sommige barsten horizontaal voortdurend uit elkaar worden getrokken, waardoor er brede, relatief platte oppervlaktekenmerken zijn ontstaan.
Vorming
Op sommige plekken herbergt het chaotische terrein van Europa blokken materiaal dat verschoven, gedraaid of gekanteld is en vervolgens opnieuw is bevroren. Wetenschappers bestuderen deze blokken alsof het door elkaar gegooide puzzelstukjes zijn, om er uiteindelijk achter te komen hoe het oppervlak ooit is gevormd. Vermoedelijk is het oppervlak van Europa namelijk relatief jong; zo zou het ongeveer 40 miljoen tot 90 miljoen jaar oud zijn. En dat terwijl deze maan zelf waarschijnlijk zo’n 4,6 miljard jaar geleden, tegelijk met het zonnestelsel, ontstond. Europa blijkt zelfs één van de jongste oppervlakken in het zonnestelsel te hebben; één van zijn vele intrigerende eigenaardigheden.
De nieuwe beelden onthullen dus nieuwe details over het diverse landschap van Jupiters’ maan Europa. Maar mogelijk komen we binnenkort nog veel meer over de bijzondere maan te weten. De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie stuurt namelijk een ruimtevaartuig naar Jupiters ijzige maan. De missie die Europa Clipper heet, zal tientallen scheervluchten langs Europa uitvoeren om zo meer te weten te komen over de oceaan die onder de dikke ijskorst schuilgaat. Bovendien willen onderzoekers achterhalen hoe deze oceaan in wisselwerking staat met het oppervlak. “We hebben met de huidige beelden slechts een heel klein deel van Europa’s oppervlak gezien,” zegt onderzoeker Cynthia Phillips van NASA. “Europa Clipper zal dit enorm uitbreiden.” Het ruimtevaartuig zal ergens in de komende jaren worden gelanceerd. Het zal voor het eerst zijn dat er weer een ruimtesonde Europa met een bezoekje vereerd sinds Galileo de maan twee decennia geleden achter zich liet.
