Chillende zon lijkt oorzaak van koude winters

Voor het eerst hebben wetenschappers overtuigend bewijs gevonden dat koude winters in Europa in verband brengt met een zonneminimum: een periode in de elf jaar durende cyclus van de zon waarin de ster zich gedeisd houdt.

Onderzoekers vermoeden al langer dat er een verband is tussen de koude winters en de cyclus van de zon. Eén van de redenen dat ze dat verband maar niet konden bewijzen, was een gebrek aan data. Om een verband als dit te kunnen bewijzen, moet er over een hele lange periode gemeten worden. En dat terwijl temperatuurmetingen nog niet zo heel lang nauwkeurig worden vastgelegd.

Rijn
Duitse wetenschappers hebben nu een manier gevonden om dat probleem te omzeilen. Ze keken niet naar de temperaturen, maar naar een verschijnsel dat daaruit voortvloeit: het al dan niet bevriezen van de rivier de Rijn. De rivier wordt al sinds het begin van de negentiende eeuw op grote schaal gebruikt door vrachtschepen. Wanneer deze rivier dichtvriest, wordt dat door havens langs de Rijn vastgelegd. Zo wisten de onderzoekers de hand te leggen op gegevens die wel teruggingen tot het jaar 1780 en die een goed beeld gaven van hoe koud de winters waren. Het moet namelijk wel heel koud zijn, wil een rivier zo groot als de Rijn bevriezen.

Opwarming?

Sirocko wijst erop dat de Rijn sinds 1963 niet meer is dichtgevroren. Dat komt doordat de winters de laatste jaren steeds warmer worden. Klimaatverandering speelt daarin zeker een rol.

Resultaten
De onderzoekers bestudeerden de gegevens en legden deze naast de elf jaar durende cyclus van de zon. Ze ontdekten dat de Rijn tussen 1780 en 1963 veertien keer dichtvroor. Tien van deze veertien keren vielen samen met een zonneminimum: een periode waarin de zon zich rustig houdt en minder ultraviolette straling uitzendt. Hierdoor wordt de atmosfeer van de aarde ook minder verhit en verandert de circulatie in de troposfeer en de stratosfeer. Die veranderingen leiden weer tot fenomenen zoals de Noord Atlantische Oscillatie, die weer invloed heeft op de winden in het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan.

Bewijs
Uit statistisch onderzoek blijkt dat voor 99 procent zeker is dat er een verband is tussen de koude winters en de zonnecyclus. “We komen voor het eerst met statistisch robuust bewijs dat de opeenvolging van koude winters in het midden van Europa in de laatste 230 jaar één gemeenschappelijke oorzaak heeft,” vertelt onderzoeker Frank Sirocko. Het zonneminimum zorgt in het midden van Europa voor afkoeling, maar kan in andere Europese landen – bijvoorbeeld IJsland – juist leiden tot opwarming. Zonnevlekken (of het uitblijven daarvan) zijn dus niet in staat om de hele planeet te verwarmen of te koelen: hun invloed is lokaal.

Het was overigens onze Elfstedentocht die Sirocko op het idee bracht dat er mogelijk toch echt een verband was tussen de koude winters en de zonnecyclus. Hij woonde meer dan twintig jaar geleden een Elfstedentocht bij en hoorde toen dat deze gemiddeld elke tien of elf jaar plaatsvond. Hij bedacht dat dat geen toeval kon zijn en voilà dit onderzoek was geboren.

Bronmateriaal

"" - xx
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Frans de Wit (cc via Flickr.com).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd