Wetenschappers hebben zo’n dertig handgebaren van de chimpansee geïdentificeerd. En zeker een derde van deze gebaren gebruiken wij mensen ook. Het wijst erop dat de gezamenlijke voorouder van de chimpansee en mens deze gebaren al gebruikte.
Wanneer chimpansees willen dat een andere chimpansee wat dichterbij komt, wenken ze hem. En als ze trek hebben, maken ze smekende gebaren om wat voedsel van een ander los te peuteren. En als ze opgewonden zijn, klappen ze in hun handen. Komt dat bekend voor? Dat kan kloppen: de gebaren komen namelijk overeen met de gebaren die wij in het kader van vergelijkbare emoties en doeleinden gebruiken.
Begrijpen
Chimpansees maken de gebaren niet alleen: ze zijn ook in staat om de gebaren van anderen te vertalen. Ze kijken daarvoor naar de gebaren en de context. “Chimpansees gebruiken niet alleen dezelfde gebaren als wij mensen doen,” vertelt onderzoeker Anna Roberts. “Maar de manier waarop ze deze gebaren gebruiken is ook vergelijkbaar met de manier waarop mensen gebaren en taal gebruiken.” Wij mensen begrijpen elkaar niet alleen doordat we naar elkaar kijken en luisteren, maar ook doordat we de intenties van anderen proberen te achterhalen. “En wij hebben ontdekt dat chimpansees mogelijk dezelfde vaardigheid bezitten.”
Brein
Het is voor het eerst dat er zulke sterke overeenkomsten worden gevonden tussen de communicatie van mensen en wilde chimpansees. “Chimpansees gebruiken deze gebaren bewust om een gewenste reactie van een andere chimpansee te krijgen en dit kan wel eens de missing link zijn tussen de communicatie van apen en mensen. We weten nu dat deze gebaren onderdeel moeten hebben uitgemaakt van het repertoire van onze gezamenlijke voorouder en de gebaren kunnen wel eens het startpunt van de evolutie van taal zijn geweest. De handgebaren in chimpansees worden namelijk geregeld door hetzelfde deel van het brein dat bij mensen de spraak regelt.” Het wijst erop dat de fundamentele cognitieve vaardigheden die wij mensen nodig hebben om middels taal te communiceren al in de voorouder van de chimpansee en mens aanwezig waren.
De onderzoekers hopen met hun onderzoek meer te weten te komen over de evolutie van taal. “We zijn allemaal geïnteresseerd in wat ons onderscheidt van dieren,” stelt Roberts. Taal is daarbij heel belangrijk: het is dé manier waarop we ons nu onderscheiden. Dankzij die taal kunnen we samenwerken, van elkaar leren en relaties met verschillende mensen aangaan. “Geen enkele andere soort heeft zo’n complex en flexibel communicatiesysteem, maar we weten heel weinig over hoe we dat verkregen hebben.”
