Niet alleen voetbalsupporters vormen een plaag voor Zuid-Afrika. Ook de struik Chromolaena odorata kan er wat van! De van oorsprong Zuid-Amerikaanse struik overwoekert complete savannes en rivierbeddingen. Daarbij slokt de Chromolaena odorata veel water op en maakt het weidegrond onbruikbaar.
Het is een mysterie hoe de exoot in Zuid-Afrika terecht is gekomen. Mogelijk kwamen de zaden mee met veevoer uit Zuid-Amerika in 1940. Of verspreidde de struik in de botanische tuin in Kaapstad stiekem wat zaden? De invasie heeft grote gevolgen, want waar chromolaena groeit, ontstaat een twee meter hoge, ondoordringbare ‘muur’ van takken en groeit nauwelijks iets anders meer.
Bioloog Mariska te Beest van de Rijksuniversiteit Groningen onderzocht waarom de struik zo succesvol is in Zuid-Afrika. Ze ontdekte dat de Chromolaena odorata niet op eigen kracht andere planten en struiken verdringt. Hij krijgt hulp van grote planteneters, zoals de witte neushoorn en de Afrikaanse buffel. Zij grazen de grond kaal, waarna de struik toeslaat.
En dan is het al te laat. De woekerstruik heeft namelijk weinig concurrenten of natuurlijke vijanden. De hoge groeisnelheid en een overvloedige productie van lichte zaden maakt de plant succesvol. Wel heeft de struik zich moeten aanpassen aan het droge Zuid-Afrikaanse leefgebied.
Bestrijding
Om chromolaena te bestrijden wordt hij onder meer weggekapt, vergiftigd en vervolgens weggebrand. Dit proces vergt een zeer precieze aanpak, zo ontdekte Te Beest. Alleen zeer intens, heet vuur is in staat de overgebleven stronken en zaden in de bodem te vernietigen. Wordt een overwoekerd savannebos met een matig heet vuur platgebrand, dan houdt chromolaena zelfs beter stand dan de inheemse soorten en komt de woekerstruik alleen maar harder terug. Parkbeheerders moeten dus uitkijken bij welke weersomstandigheden ze een stuk overwoekerde grond platbranden.
Gevolgen voor de economie
Door de opkomst van de struik kan de getroffen bevolking haar vee niet meer laten grazen. Daarnaast komen er minder toeristen, omdat de struik toeristen het zicht op en de toegang tot de savanne ontneemt. Bovendien woekert de struik in rivierbeddingen en slokt hij grote hoeveelheden op van het schaarse water.
Nooit meer uit te roeien
Zolang er voldoende geld is voor inzet van grote aantallen ‘onkruidbestrijders’, valt de expansie van chromolaena in savannes enigszins onder controle te houden. Maar het gevecht zal door blijven gaan, stelt Mariska te Beest. Uitroeien zal nooit meer mogelijk zijn.
