Complexe samenleving kan ook zonder hogere goden ontstaan

jezusbeeld

Mensen zijn prima in staat om grote, complexe samenlevingen te vormen zonder de aanwezigheid van de hogere goden uit het Christendom en de Islam. Dat hebben Australische en Nieuw-Zeelandse onderzoekers ontdekt.

Evolutionair gezien is geloven in het bovennatuurlijke eigenlijk heel onlogisch. Het kost immers een hoop energie en kan een enorme invloed uitoefenen op je leven. Toch zijn heel veel mensen door de eeuwen heen met het bovennatuurlijke bezig geweest en is religie ook vandaag de dag nog volop aanwezig. Het suggereert voorzichtig dat geloven links- of rechtsom toch evolutionair nut heeft. Maar hoe dan? Onderzoekers formuleerden jaren geleden al een antwoord op die vraag. Ze stelden dat de meest succesvolle religies van vandaag de dag – het Christendom en de Islam – draaien om straffende, moraliserende hogere goden. Het geloof in deze hogere goden – en het houden van de wetten die zij oplegden – zou ervoor gezorgd hebben dat mensen sterker met elkaar gingen samenwerken en complexe samenlevingen konden ontstaan.

Straf van bovenaf
Maar klopt dat wel? Nieuw onderzoek suggereert van niet. Australische en Nieuw-Zeelandse onderzoekers stellen dat niet de God uit het Christendom, noch de God uit de Islam de drijvende kracht achter het ontstaan van complexe samenlevingen is. Niet het geloof in deze hogere goden, maar het geloof in straf van bovenaf zou de ontwikkeling van complexe samenlevingen gepromoot hebben.

WIST JE DAT…

Pacifisch gebied
De onderzoekers trekken die conclusie nadat ze 96 culturen in het Pacifische gebied onderzochten en computermodellen gebruikten om de evolutie van deze samenlevingen in kaart te brengen. Uit dat onderzoek blijkt dat het geloof in straf van bovenaf de drijvende kracht achter het ontstaan van complexere samenlevingen was. Misschien vraag je je af wat het verschil is tussen geloven in de God uit het Christendom of de Islam en geloven in de straf van bovenaf. Het christelijk en islamitisch geloof brengt toch ook wetten en straffen met zich mee? Zeker. Maar wat de onderzoekers aantonen is dat het niet specifiek deze hogere goden zijn die de ontwikkeling van een complexe samenleving mogelijk maken. In plaats daarvan is het de bovennatuurlijke straf die helpt om complexe samenlevingen te vormen. En die bovennatuurlijke straf kan door een geloof in hogere goden boven je hoofd hangen, maar ook als je gelooft in andere straffende bovennatuurlijke krachten. In het geval van de Pacifische culturen bleken mensen bijvoorbeeld vaak te geloven dat overleden voorouders ze in de gaten hielden en straften wanneer ze zich slecht gedroegen. Die straf volgde dan ook direct (in het huidige leven) en dus niet pas in het hiernamaals.

“Wij hebben bewijs gevonden dat het geloof in een bovennatuurlijke straf de evolutie van complexe samenlevingen heeft gefaciliteerd,” zo stellen de onderzoekers. “De hogere goden (uit het Christendom en de Islam, red.) zijn pas relatief recent opgekomen en spelen geen causale rol in de evolutie van grote samenlevingen.” Het lukte de mensen in het Pacifisch gebied immers om lang voor het Christendom en Islam er arriveerden al complexe samenlevingen te vormen. “Het feit dat zeer complexe samenlevingen zoals die van de oude Grieken en Romeinen ook geen MHG’s (moraliserende hogere goden, red.) hadden, schept de mogelijkheid dat deze conclusie algemeen (en dus niet alleen in het Pacifisch gebied, red.) geldt.”

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd