Nieuw onderzoek suggereert dat niet Marnix van Sint-Aldegonde, maar Petrus Datheen, een gereformeerde auteur, het Wilhelmus schreef.
Tot die conclusie komen Nederlandse en Vlaamse wetenschappers, geholpen door de computer. Ze lieten de computer de schrijfstijl van het Wilhelmus analyseren, in de hoop deze aan een auteur te kunnen toeschrijven. Ze letten daarbij met name op kleine, onopvallende woordjes, zoals lidwoorden en voorzetsels. Dergelijke ‘functiewoorden’ worden onbewust door auteurs gehanteerd en zijn dus lastig te vervalsen.
Het onderzoek wijst erop dat Petrus Datheen de tekst van het Wilhelmus schreef. Die tekst werd vervolgens op een reeds bestaande melodie gezet. En wel de melodie van een Frans liedje dat in 1568 ontstond bij het beleg van Chartres. Datheen was bij dat beleg aanwezig en kende de melodie dus.
Goede kaarten
“Het ultieme bewijs voor het auteurschap zullen we wellicht nooit vinden, maar het heeft er alles van dat we met dit nieuwe onderzoeksspoor de dichter van het Wilhelmus op de hielen zitten,” stelt onderzoeker Mike Kestemont. “Het is vooral belangwekkend dat we met Datheen een dichter op het spoor zijn die zowel qua tekst als melodie goede kaarten heeft.”
Maar wie was die Datheen nu eigenlijk?
Datheen was een gereformeerd auteur die verantwoordelijk was voor de psalmberijming uit 1566. Deze psalmberijming was twee eeuwen de dominante psalmtekst in gereformeerde kringen (en wordt in sommige gemeentes tot op de dag van vandaag gezongen). In de achttiende eeuw kwam er echter steeds meer kritiek op de ‘kreupelrijm’ van Datheen en werd zijn psalmberijming vervangen.
Marnix van Sint-Aldegonde
Het Wilhelmus is het oudste volkslied ter wereld en zag aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog (rond 1570) het levenslicht. Hoewel het lied in verschillende geuzenliedboeken is overgeleverd, staat de auteur er nooit bij vermeld. De afgelopen eeuwen is er dan ook veel over de naam van de auteur gespeculeerd. De beste kandidaat leek Marnix van Sint-Aldegonde, die dienst deed als een soort spin-doctor van het Huis van Oranje-Nassau. Bovendien zijn er bronnen uit de zeventiende eeuw die hem als auteur aanwijzen. Tegelijkertijd moet worden opgemerkt dat het heel vreemd is dat Marnix van Sint-Aldegonde er nooit zelf voor uitkwam dat hij de auteur van het volkslied was.
En nu blijkt Datheen dus een betere kandidaat te zijn dan Marnix van Sint-Aldegonde. Dat Datheen eigenlijk nooit serieus overwogen is als de auteur van het Wilhelmus denken de onderzoekers wel te kunnen verklaren. De kritiek op zijn psalmberijming was in de achttiende eeuw zeer fel en leidde zelfs tot spotprenten waarin Datheen met ezelsoren werd afgebeeld. Onze beeldvorming van de beste man gaat in belangrijke mate terug op die kritiek. Logisch dat we hem niet direct als de auteur van het oudste volkslied van de wereld aanwezen. Maar dat is hij – mogelijk – dus wel.
