De mensachtige voetafdrukken die op Kreta zijn teruggevonden, zouden volgens nieuw onderzoek zeker 6 miljoen(!) jaar oud zijn.
In 2017 maken wetenschappers bekend dat op Kreta een bijzondere ontdekking hebben gedaan: op het eiland zijn, in gefossiliseerde strandsedimenten, een behoorlijk aantal voetafdrukken teruggevonden. De afdrukken hebben een onmiskenbare mensachtige-vorm en zouden zo rond de 5,7 miljoen jaar oud zijn.
Raadselachtig
De vondst zorgde nogal voor wat reuring. “Wat de vondst controversieel maakt, is de leeftijd en locatie van de afdrukken,” erkende onderzoeker Per Ahlberg in 2017. De afdrukken stammen namelijk uit een een tijd waarin onze voorouders (zo dachten we) nog hoog en droog in Afrika zaten én nog aap-achtige voeten hadden. Het maakte de vondst van mensachtige voetafdrukken op een Europees eiland bijzonder raadselachtig. En de ontdekkers zagen zich dan ook genoodzaakt ook de mogelijkheid dat een ons nog onbekende in Europa levende primaat los van de primaten in Afrika middels evolutie een mensachtige voet verkreeg – en ons zo 5,7 miljoen jaar later op het verkeerde been dreigde te zetten – open te houden.
Nog ouder
Wetenschappers hebben zich nu nog eens over die voetafdrukken gebogen en deze – gezien de twijfels die er rond de eerdere datering waren – tevens opnieuw gedateerd. En wat blijkt? De afdrukken zijn nóg ouder dan gedacht. In het blad Scientific Reports meldt een internationaal team van onderzoekers dat de afdrukken waarschijnlijk 6.05 miljoen jaar oud zijn.
Oudste voetafdrukken van mensachtigen
De afdrukken zijn daarmee ruimschoots de oudste mensachtige voetafdrukken die tot op heden zijn teruggevonden. “De afdrukken zijn bijna 2,5 miljoen jaar ouder dan de afdrukken die in Tanzania aan Australopithecus afarensis (Lucy) zijn toegeschreven,” merkt onderzoeker Uwe Kirscher op.
Over de maker
De grote vraag is natuurlijk wie deze afdrukken achterliet. Dat blijft ook na deze studie onduidelijk. Op basis van hun studie achten de onderzoekers het echter nog steeds aannemelijk dat het om een primitieve mensachtige – en dus niet om een primaat met menselijke trekjes – gaat. Een door de onderzoekers aangehaalde kanshebber is de eveneens in 2017 ontdekte Graecopithecus freybergi. Resten van deze mensachtige doken toen op in 7,2 miljoen jaar oude afzettingen in het 250 kilometer verderop gelegen Athene. Aangezien Kreta in die tijd nog met het Griekse vasteland verbonden was, valt niet uit te sluiten dat deze mensachtige ook Kreta wist te bereiken en daar zijn sporen naliet.
Maar ook dat scenario roept vervolgvragen op. Niet in de laatste plaats omdat het haaks staat op het idee dat onze voorouders in Afrika ontstonden en daar miljoenen jaren evolueerden alvorens zich in de richting van Europa en Azië te verspreiden. “De evolutionaire geschiedenis en verspreiding van mensachtigen zijn voer voor discussie,” zo schrijven de onderzoekers in hun paper. “Eén onopgelost aspect is de oorsprong en identificatie van de eerste vertegenwoordigers van de mensachtige afstammingslijn. Ondanks talloze publicaties die suggereren dat hun oorsprong in Afrika ligt, is er ook bewijs dat de eerste mensachtigen in Eurazië geëvolueerd zijn.” De voetafdrukken behoren – samen met G. freybergi – tot dat bewijs. Maar hoe we het precies moeten duiden, blijft in nevelen gehuld. Zijn de mensachtigen dan toch in Eurazië ontstaan en vandaar naar Afrika gemigreerd om vervolgens daar verder te evolueren? Of is er sprake van parallelle evolutie waarbij mensachtigen zich zowel in Europa als Afrika ontwikkelden? Of zijn de controversiële en relatief gezien zeer schaarse bewijzen voor een ‘Out-of-Europe’-scenario dan toch verkeerd geïdentificeerd en behoren de resten en sporen in werkelijkheid toch toe aan primaten in plaats van primitieve mensachtigen? Waar fossiele vondsten vaak gezocht worden om meer inzicht te krijgen in het verleden lijken ze in dit geval vooral veel nieuwe vragen op te roepen. En het nieuwe onderzoek naar de afdrukken van Trachilos kan die vragen helaas niet direct beantwoorden.
