Een tijdelijke afname van menselijke activiteit is niet genoeg. Onderzoekers pleiten voor structurele veranderingen om de klimaatdoelen te halen.
Twee jaar geleden riepen 11.000 wetenschappers de noodtoestand uit vanwege klimaatverandering. De onderzoekers zagen het als hun morele verplichting om de mensheid (nogmaals) te waarschuwen voor wat – als we niet snel actie ondernemen – komen gaat. Nu maken wetenschappers de balans op. En in de tussentijd is er volgens hen nog niet veel veranderd.
Rampen
De wetenschappers constateren een ongekende toename van klimaatgerelateerde rampen sinds 2019, waaronder verwoestende overstromingen, recordbrekende hittegolven en extreme stormen en branden. Zo was 2020 niet alleen het op één na warmste jaar in de geschiedenis, 2015 tot en met 2020 vormen nu de top zes van warmste jaren. “Bijzonder verontrustend is de toename van klimaatgerelateerde rampen waaronder de Australische megabranden in 2019 en 2020,” stelt onderzoeker Thomas Newsome. “Daarnaast stegen de atmosferische concentraties van drie belangrijke broeikasgassen – kooldioxide, methaan en lachgas – zowel in 2020 en 2021 opnieuw naar recordhoogte.” In april 2021 bereikte de atmosferische CO2-concentratie 417 delen per miljoen, de hoogste maandelijkse wereldwijde gemiddelde concentratie ooit gemeten.
Vitale functies
Ondanks de coronacrisis, een tijd waarin iedereen aan huis gekluisterd zat en menselijke activiteiten werden vertraagd of opgeschort, blijkt dat de vitale functies van de aarde nog steeds hard achteruit gaan. “Er is steeds meer bewijs dat we in de buurt komen van of al voorbij kantelpunten zijn die verband houden met belangrijke delen van het aardsysteem,” zegt onderzoeker William Ripple. “Denk bijvoorbeeld aan koraalriffen, het Amazone-regenwoud en de West-Antarctische en Groenlandse ijskappen.”
– De veestapel telt nu meer dan 4 miljard herkauwers, en hun totale massa is meer dan die van alle mensen en wilde zoogdieren samen;
– Het jaarlijkse bosverlies in het Braziliaanse Amazonewoud is zowel in 2019 als in 2020 gestegen. In 2020 werd zelfs 1,11 miljoen hectare ontbost, het meeste in 12 jaar tijd;
– Oceaanverzuring en de opwarming van de oceaan bedreigen koraalriffen waarvan meer dan een half miljard mensen afhankelijk zijn voor voedsel, toerisme en bescherming tegen stormvloeden.
Volgens de onderzoekers heeft de pandemie aangetoond dat een daling van menselijke activiteiten niet genoeg is om een klimaatramp te voorkomen. “We hebben structurele veranderingen van de economie nodig,” betoogt Newsome.
Coronacrisis
Door de pandemie kwam op veel plekken de economie stil te liggen. Hierdoor daalde bijvoorbeeld kortstondig de CO2-uitstoot en klaarde de lucht op. Het betekent dat de pandemie enige klimaatverlichting bracht. Dit was echter maar van korte duur, aldus de wetenschappers. “Het wereldwijde bruto binnenlands product is in 2020 met 3,6 procent gedaald,” zegt Ripple. “Dit zal naar verwachting terugkeren naar recordhoogte. Als gevolg van de pandemie is het verbruik van fossiele brandstoffen sinds 2019 gedaald, net als de uitstoot van kooldioxide en het aantal vliegtuigvluchten. Deze zullen naar verwachting straks weer aanzienlijk stijgen.”
Herstel
Ondanks toezeggingen om ‘beter terug te komen’ door investeringen voor herstel van COVID-19 te combineren met een beter milieubeleid, was begin maart slechts 17 procent van dergelijke fondsen op die manier toegewezen. Bovendien volgen we nog steeds grotendeels het ‘business-as-usual’-scenario; de situatie waarbij er mondiaal geen beperkende maatregelen worden opgelegd om de CO2-uitstoot structureel te beperken. En daar moet verandering in komen. “Door de niet-duurzame exploitatie van natuurlijke leefgebieden een halt toe te roepen, kunnen we de risico’s van de overdracht van zoönotische ziekten verminderen en de biodiversiteit behouden,” benadrukt onderzoeker Christopher Wolf.
Aanpak
De onderzoekers roepen in hun studie dan ook op tot een ‘drieledig beleidsplan op korte termijn’. “We suggereren een dringende behoefte aan grote veranderingen om de uitstoot van broeikasgassen en, meer in het algemeen, menselijke overexploitatie van de planeet te verminderen,” zegt Newsome. Het plan omvat:
– een wereldwijd ingevoerde koolstofprijs;
– een uitfasering en uiteindelijk verbod op fossiele brandstoffen; en
– strategische milieureserves om natuurlijke koolstofputten en biodiversiteit te beschermen en te herstellen.
Volgens de onderzoekers is het essentieel dat we in actie komen. “De extreme klimaatgebeurtenissen en -patronen die we de afgelopen jaren hebben gezien benadrukken de verhoogde urgentie waarmee we de klimaatcrisis moeten aanpakken,” zegt onderzoeker Philip Duffy. “Zonder een plan voor snelle decarbonisatie en grootschalige investeringen in natuurlijke klimaatoplossingen, zullen de indicatoren voor klimaatverandering blijven verslechteren, waardoor onze essentiële ecosystemen voorbij het punt van herstel komen.”
