De aarde in de toekomst: van zeven werelddelen tot supercontinent

Zo’n 200 miljoen jaar geleden zag de aarde er heel anders uit dan nu het geval is: de zeven continenten zoals we die nu kennen, vormden één supercontinent. Hoe zal het over 200 miljoen jaar zijn: is de aarde dan weer zo’n metamorfose ondergaan? Hoogstwaarschijnlijk wel!

Onlangs kon u op Scientias.nl lezen hoe de aarde door de miljoenen jaren heen voortdurend van uiterlijk veranderd is. Supercontinenten ontstonden, braken uiteen, kwamen weer samen, enzovoort. Maar dat was niet alleen in het verleden zo. Die veranderingen – die heel geleidelijk plaatsvinden – gaan ook vandaag de dag nog gewoon door. In de toekomst zal het uiterlijk van de aarde dus opnieuw flink gaan veranderen. Nieuwsgierig hoe precies? We zetten enkele scenario’s op een rij.

Pangea Ultima
Sommige wetenschappers denken dat we over 250 miljoen jaar het eerstvolgende supercontinent mogen verwelkomen: Pangea Ultima. In dit scenario klonteren vrijwel alle continenten samen. Deze continenten vormen één grote landmassa met in het midden een flinke zee (het restant van de Atlantische Oceaan). Alleen Australië en Antarctica maken geen onderdeel uit van het supercontinent, maar vormen samen een tweede continent.

Pangea Ultima. Afbeelding: C.R. Scotese.
Pangea Ultima. Afbeelding: C.R. Scotese.

Bewegingen
De onderzoekers baseren hun voorspellingen omtrent Pangea Ultima op bewegingen die nu reeds gaande zijn. Zo is Afrika al miljoenen jaren bezig om zich bij Europa te voegen. “De Middellandse Zee is het restant van een veel grotere oceaan die de laatste honderd miljoen jaar steeds verder gesloten is en zich verder zal blijven sluiten,” vertelt onderzoeker Christopher Scotese. Ondertussen beweegt ook Australië zich naar het noorden. “Australië is al aan het botsen met de zuidelijke eilanden van Zuidoost-Azië.” Na verloop van tijd zal Australië zich dan ook tegen Azië aanvlijen. Over zo’n vijftig miljoen jaar zou de situatie er dan ook al heel anders uitzien dan nu het geval is. En nog eens zo’n tweehonderd miljoen jaar later is Pangea Ultima wellicht een feit.

De situatie over zo'n vijftig miljoen jaar, waarna 150 miljoen jaar later wellicht Pangea Ultima ontstaat. Afbeelding: C.R. Scotese.
De situatie over zo’n vijftig miljoen jaar, waarna 150 miljoen jaar later wellicht Pangea Ultima ontstaat. Afbeelding: C.R. Scotese.

Amazië
Wetenschappers van de universiteit van Yale kwamen begin vorig jaar met een ander idee op de proppen. Over zo’n 50 tot 200 miljoen jaar zouden de zeven werelddelen zoals we die nu kennen plaats hebben gemaakt voor het supercontinent: Amazië. Het continent zou ontstaan doordat Noord- en Zuid-Amerika zich naar het noorden gaan bewegen, fuseren en in botsing komen met Europa en Azië. Als een gevolg van die beweging, verdwijnt de Noordelijke IJszee en de Caribische Zee. “Nadat deze wateren zich sluiten, zijn we hard op weg naar het volgende supercontinent,” stelt onderzoeker Ross Mitchell. Het gefuseerde Noord- en Zuid-Amerika ontmoet Eurazië ergens op de Noordpool en daar ontstaat dan Amazië (een samentrekking van Amerika en Azië).

Amazië. Foto: Yale University.
Amazië. Foto: Yale University.

Magnetisme
De theorie omtrent Amazië staat haaks op de ideeën die veel onderzoekers over de totstandkoming van het volgende supercontinent hebben. Veelal wordt namelijk gedacht dat het volgende supercontinent op 0 of op 180 graden van het centrum van het vorige supercontinent zou ontstaan. Het vorige supercontinent was Pangea en het centrum ervan lag ongeveer waar Afrika zich nu bevindt. Volgens deze theorie zou het volgende supercontinent dus op dezelfde plek als Pangea (de locatie van het huidige Afrika) of juist precies aan de andere kant van de wereld (in de Stille Oceaan) moeten ontstaan. En nu komen wetenschappers met een supercontinent dat op de Noordpool ontstaat! Bewijs voor de totstandkoming van zo’n supercontinent denken de onderzoekers te vinden in magnetisme. Sommige gesteenten op aarde bevatten magnetische mineralen en zijn dus magnetisch. De richting van hun magnetische veld wordt bepaald door de locatie waarop deze stenen zijn ontstaan: de magnetische mineralen nemen namelijk de richting van het aardmagnetisch veld aan. Door de magnetische mineralen te bestuderen, kunnen onderzoekers achterhalen waar stenen tot stand zijn gekomen en welke weg ze dankzij de platentektoniek hebben afgelegd. Het onderzoek levert geen bewijs voor de 0 tot 180 graden-regel. In plaats daarvan vonden onderzoekers bewijs dat het volgende supercontinent zich op 90 graden van het vorige zou vormen.

Novopangea.
Novopangea.
Novopangea
Naast Pangea Ultima en Amazië opperen onderzoekers de laatste jaren nog één mogelijkheid: Novopangea. Het is een idee van Roy Livermore. In dit scenario sluit de Stille Oceaan zich, komt Australië tegen oost-Azië aan te liggen en gaat Antarctica zich naar het noorden begeven. In het boek ‘Supercontinent‘ legt Livermore uit hoe hij op het idee van een Novopangea kwam. “We beginnen met de huidige situatie, we weten hoe de platen zich bewegen en extrapoleren dat een paar miljoen jaar in de toekomst.” Zo belanden we op de situatie die over vijf miljoen jaar ontstaat. Heel spannend is het dan nog niet. “Dat krijg je als je alles een beetje versneld vooruit draait. Er gebeurt niets opwindends totdat ze 100 miljoen jaar verder zijn. Maar wanneer je zo ver gaat, bereik je onvermijdelijk het punt waarop je een beslissing moet nemen.” Wat Livermore hiermee bedoelt, is dat onderzoekers niet kunnen blijven extrapoleren, ze moeten er op een gegeven moment ook rekening mee gaan houden dat er gebeurtenissen kunnen optreden die de uitkomst van het hele proces veranderen. “De grootste beslissing die ik maakte, was dat de Atlantische Oceaan zich zou blijven openen en dat de Stille Oceaan zou blijven krimpen.”

De drie scenario’s verschillen sterk van elkaar. Welke het wordt? We weten het niet. Wellicht zitten alle scenario’s er wel naast. Want het blijft tenslotte toch koffiedik kijken, zo benadrukt Scotese. “We weten natuurlijk niet wat er in de toekomst gaat gebeuren. Het enige wat wij kunnen doen, is voorspellen hoe platen zullen blijven bewegen, welke nieuwe dingen wellicht gaan gebeuren en waar het uiteindelijk op uitkomt.”

Bronmateriaal

"Continents in Collision: Pangea Ultima" - NASA.gov
"As next supercontinent forms, Arctic Ocean, Caribbean will vanish first" - Yale.edu
Boek: Supercontinent. Door: Ted Nield
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door DonkeyHotey (cc via Flickr.com).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd