Bloed doneren: in Nederland valt dat nog altijd onder liefdewerk oud papier. Oftewel: u krijgt er niets voor. Tegelijkertijd is er een groot tekort aan donoren. Zou er meer bloed worden gegeven als er wel een beloning tegenover zou staan? Nieuw onderzoek wijst erop van wel.
Onderzoekers trekken die conclusie mede op basis van een grootschalig onderzoek onder 100.000 Amerikaanse donoren. De helft van deze donoren kreeg nadat er bloed was gedoneerd een cadeaukaart. De andere helft kreeg niets.
Resultaten
Uit het onderzoek blijkt dat een cadeaukaart van vijf dollar de kans dat mensen die in het verleden al eens gedoneerd hadden, opnieuw gingen doneren met 26 procent liet stijgen. Een cadeaukaart van tien dollar resulteerde zelfs in een stijging van 52 procent. Ook bleken cadeaukaarten ervoor te zorgen dat donoren anderen gingen motiveren om ook bloeddonor te worden.
Haaks
De resultaten staan haaks op de onderzoeksresultaten die bloedbanken aandragen wanneer ze moeten uitleggen waarom zij donoren geen beloningen geven. De onderzoekers denken wel te weten hoe dat komt. “Er zijn diverse verschillen tussen de eerdere studies en dit nieuwe bewijs,” legt onderzoeker Mario Macis uit. Zo hadden de proefpersonen in deze studie niet het idee dat zij en hun gedrag nauwlettend onder de loep werden genomen en maakten ze zich minder zorgen over hun reputatie en durfden ze openlijk enthousiaster te zijn over de beloning. Een ander belangrijk verschil is dat de beloning nooit als een ‘betaling voor bloed’ werd gepresenteerd, maar meer als een teken van waardering. En daardoor zijn mensen ook oprecht gemotiveerd of zelfs gemotiveerder om te blijven geven, zo stellen de onderzoekers. Dat staat haaks op wat bloedbanken stellen, namelijk dat betalen voor bloed ervoor zorgt dat men niet meer oprecht en uiteindelijk ook minder geeft.
Risico’s
Een ander argument dat bloedbanken vaak aanvoeren om de donoren niet te belonen, is dat het ervoor zou zorgen dat er meer risicovol bloed gedoneerd wordt. Dat wil zeggen: bloed met bepaalde virussen of infectieziekten erin. De onderzoekers vegen ook dat argument van tafel. Ze wijzen erop dat mensen doorgaans een presentje kregen wanneer ze zich meldden bij de bloedbank en dus niet pas nadat ze bloed hadden gegeven. De onderzoekers denken dan ook dat mensen om een beloning te krijgen niet gaan liegen over hun gezondheid of andere zaken. Bovendien wordt het bloed goed gescreend alvorens het gebruikt wordt.
Altruïsme is niet genoeg
Het onderzoek naar het effect van beloningen is zeker geen overbodige luxe. Slechts een relatief klein deel van de inwoners van rijke landen die bloed mogen geven, geeft ook bloed. In landen met lage inkomens wordt door nog minder mensen bloed gedoneerd en dat leidt soms tot tekorten. Juist in die landen en in perioden waarin er weinig bloeddonoren voorhanden zijn – denk aan vakantieperiodes – zou het inzetten van beloningen kunnen helpen. “Het is de vraag of puur altruïsme voldoende is om ons ervan te verzekeren dat er voortdurend een stabiele bloedvoorraad is,” stelt Macis.
Met het onderzoek is de discussie omtrent het belonen van donoren weer aangewakkerd. En die discussie beperkt zich niet alleen tot het doneren van bloed. Ook het tekort aan bepaalde organen en beenmerg kan wellicht worden opgelost als we bereid zijn een beloningssysteem te gebruiken. Maar nader onderzoek zal moeten uitwijzen of beloningen op die gebieden daadwerkelijk effect hebben.
