De Wereldgezondheidsorganisatie komt met zes criteria waaraan eigenlijk moet worden voldaan alvorens we de coronamaatregelen deels kunnen laten varen.
De afgelopen maanden volgden de maatregelen bedoeld om de verspreiding van het nieuwe coronavirus te beperken, elkaar rap op. Het begon met het advies om geen handen meer te schudden. Iets later gingen de scholen, universiteiten, opvangcentra en horeca dicht. En weer iets later werden ook verpleegtehuizen en andere zorginstellingen voor bezoek gesloten. En nu – zo’n 47 dagen nadat de eerste coronabesmetting in Nederland werd vastgesteld – zijn we bijna allemaal aan huis gekluisterd en gaan we alleen als het echt niet anders kan, de deur nog uit.
Afbouwen
Dit beperkte leven trekt een zware wissel op de mentale gezondheid van mensen, de educatie en ontwikkeling van kinderen en onze economie. En hoewel bijna iedereen het er onderhand wel over eens is dat deze maatregelen noodzakelijk zijn, klinkt ook steeds vaker de vraag hoelang het allemaal nog duren moet. Sommige landen flirten openlijk met het idee om de coronamaatregelen snel te versoepelen. Anderen hebben de daad al bij het woord gevoegd. Weer anderen aarzelen. Ze zijn bang dat het aantal besmettingen – dat net redelijk onder controle is – rap weer toeneemt als de maatregelen versoepeld worden.
Criteria
Het brengt ons bij de vraag die veel landen momenteel bezighoudt: kunnen de maatregelen veilig worden afgebouwd? Om een antwoord te vinden op die vraag, komt de Wereldgezondheidsorganisatie later vandaag met een nieuw strategisch advies dat gebaseerd is op wat we tot op heden van het nieuwe coronavirus weten. En dat advies herbergt onder meer zes criteria waar landen eigenlijk wel aan zouden moeten voldoen alvorens ze overwegen om de coronamaatregelen te versoepelen. Namelijk:
* De verspreiding van het virus moet onder controle zijn;
* Men moet in staat zijn om patiënten die mogelijk het coronavirus hebben, te detecteren, testen, isoleren en behandelen en alle contacten ervan op te sporen;
* De kans op uitbraken in bijzondere settings – zoals bijvoorbeeld verpleegtehuizen – moet zo klein mogelijk worden gemaakt;
* Er moeten preventieve maatregelen getroffen worden op werkplekken, scholen en andere plaatsen waar mensen nu eenmaal naartoe moeten;
* Men moet ook de kans dat mensen het virus vanuit het buitenland meebrengen, incalculeren en daarmee om kunnen gaan;
* De samenleving moet volledig op de hoogte zijn en bereid en in staat zijn om zich aan te passen aan ‘de nieuwe norm’.
Toekomstige samenleving
De criteria geven een beetje een idee van hoe de samenleving er op korte termijn uit gaat zien. En één ding is duidelijk: het nieuwe coronavirus zal zijn stempel voorlopig blijven drukken. Zo pleit de Wereldgezondheidsorganisatie er in deze criteria onder meer voor om ‘preventieve maatregelen’ te treffen op scholen en werkplekken. Dat betekent heel concreet bijvoorbeeld dat kinderen pas weer naar school kunnen en mensen en masse weer naar het werk kunnen, als het daar mogelijk is om 1,5 meter afstand te houden. Daar moet dus over nagedacht worden. Waar ook aan gewerkt moet worden, is de testcapaciteit. De laatste weken werd er in ons land bijvoorbeeld noodgedwongen weinig getest. Daar komt nu verandering in en dat blijkt dus ook noodzakelijk te zijn als we de spreekwoordelijke teugels wat willen laten vieren. Wat verder opvalt, is dat ook de WHO spreekt van ‘een nieuwe norm’. We zullen moeten wennen aan een leven waarin dit nieuwe coronavirus als het zwaard van Damocles boven ons hoofd hangt. Hoelang die nieuwe norm blijft gelden? Directeur-generaal Tedros Adhanom heeft daar duidelijke ideeën over. “Uiteindelijk zal de ontwikkeling en inzet van een veilig en effectief vaccin nodig zijn om de verspreiding van het virus echt te stoppen.”
Aan zo’n vaccin wordt wereldwijd – zowel aan universiteiten als binnen farmaceutische bedrijven – hard gewerkt. Volgens de WHO zijn er al zo’n 70 vaccins tegen het nieuwe coronavirus in de maak. Drie ervan worden momenteel op mensen getest. Of er tussen die vaccins een vaccin zit dat veilig en effectief kan worden ingezet, is in dit stadium nog volstrekt onduidelijk. En zelfs als er een vaccin tussenzit dat het verschil kan maken, kan het nog zeker een jaar tot anderhalf jaar duren voor het daadwerkelijk op grote schaal kan worden ingezet. Het heeft alles te maken met de vele testen die een vaccin moet ondergaan alvorens met zekerheid gesteld kan worden dat het effectief en veilig is.
Niet allemaal tegelijk
Het nieuwe coronavirus SARS-CoV-2 dook eind december in China op en heeft in rap tempo om zich heen gegrepen. Volgens de WHO zijn er inmiddels meer dan 1,7 miljoen bevestigde besmettingen. Meer dan 111.000 mensen zijn aan de gevolgen van het virus bezweken. “We weten dat het aantal gevallen in sommige landen elke 3 tot 4 dagen verdubbelt,” aldus Adhanom. “Maar hoewel COVID-19 snel accelereert, vertraagt het juist heel langzaam. In andere woorden: de weg terug zal veel langer duren dan de weg ernaartoe. Dat betekent dat controlemaatregelen langzaam en gecontroleerd moeten worden opgeheven. Het kan niet allemaal tegelijk.”
Armere landen
Terwijl sommige landen erover nadenken om de coronamaatregelen te versoepelen, staan andere – met name in Latijns-Amerika, Azië en Afrika – juist voor de keuze om ze wel of niet te omarmen. En in sommige van die landen zullen de maatregelen zoals die in het westen zijn getroffen, wellicht minder doeltreffend blijken. Wat dat betreft, maakt de WHO zich met name zorgen over de armere landen, waar de gezondheidszorg eigenlijk standaard al onder druk staat. En waar mensen vaak onder erbarmelijke omstandigheden leven en daardoor minder goed in staat zijn om preventieve maatregelen op te volgen. Denk bijvoorbeeld aan mensen die in sloppenwijken hutjemutje op elkaar zitten of mensen die echt van dag tot dag leven en overdag het geld moeten verdienen waarmee ze ‘s avonds hun gezin te eten kunnen geven. Hoe kun je ervoor zorgen dat deze mensen 1,5 meter afstand houden tot elkaar en thuis blijven zolang het virus rondwaart?
Het nieuwe coronavirus heeft de wereld in rap tempo veranderd. En de weg terug, duurt lang. Hoelang? En hoe die weg er precies uit gaat zien? Dat weet niemand, zo moet ook de WHO erkennen. “Dit is een nieuwe virus en de eerste pandemie veroorzaakt door een coronavirus,” aldus Adhanom. “We leren voortdurend en passen onze strategie – op basis van de nieuwste inzichten – voortdurend aan.” De WHO zit er bovenop. En verwacht datzelfde van nationale overheden. Daarnaast blijft het belangrijk om ook over de eigen landsgrenzen heen te blijven kijken, benadrukt Adhanom. Want alleen samen kunnen we dit virus de wereld uit helpen.
