De walvissen van vandaag de dag zijn maar liefst een meter korter dan zo’n dertig jaar geleden.
De noordkaper is een prachtige walvissoort die in de Atlantische Oceaan leeft. Helaas heeft de walvis het al jaren moeilijk. Hoewel ze grotendeels beschermd zijn tegen directe vangst, worstelen ze om te overleven. En dat heeft verstrekkende gevolgen. Want onderzoekers zijn er in een nieuwe studie achtergekomen dat de eens zo machtige noordkaper tegenwoordig een stuk kleiner is dan voorheen.
De Noord-Atlantische Noordkaper (Eubalaena glacialis) is gemakkelijk te herkenen aan de witte eeltplekken op zijn kop die sterk afsteken tegen zijn donkergrijze lichaam. De Noordkaper heeft een brede rug zonder rugvin en heeft een lange, gebogen mond die boven het oog begint. Noordkapers houden zich vaak op in kustwateren, vooral tijdens het broedseizoen. Ze wegen een slordige 70 ton en zijn zo’n 14 tot 17 meter lang. Het aantal exemplaren gaat al jaren gestaag achteruit waardoor de Noordkaper op dit moment de meest bedreigde walvis van de Atlantische Oceaan is.
Noordkapers worden al sinds de jaren tachtig nauwgezet in de gaten gehouden. Het betekent dat we ondertussen al over veel informatie beschikken. In de nieuwe studie besloten de onderzoekers met behulp van bemande vliegtuigen en op afstand bestuurbare drones wederom de noordkapers aan een grondige inspectie te onderwerpen. “We waren in staat om de walvissen op te meten door een camera hoog boven hen te laten vliegen,” legt onderzoeker John Durban uit. “We voerden in feite een gezondheidscheck uit zonder dat de walvissen door hadden dat we er waren.”
Gekrompen
Het leidt tot een verontrustende ontdekking over de lichaamslengte van de walvissen. Want uit de bevindingen blijkt dat de huidige populaties een stuk kleiner zijn dan enkele decennia geleden. “Walvissen van vandaag de dag zijn ongeveer een meter korter dan in de jaren tachtig,” vertelt onderzoeker Joshua Stewart. “Dat komt neer op een gemiddeld lengteverlies van ongeveer zeven procent.” De walvissen zijn dus aanzienlijk gekrompen. “Dit is daarnaast slechts een gemiddelde,” gaat Stewart verder. “Er zijn ook extreme gevallen bekend waarin jonge walvissen zelfs enkele meters korter zijn dan verwacht.”
Verstrikt in netten
Het probleem is dat de walvissen tegenwoordig in wateren leven die druk bevaren worden. Dat komt omdat hun prooi zich – mede door toedoen van klimaatverandering – verplaatst. Steeds vaker komen de walvissen dan ook vast te zitten in visnetten. “Het komt maar al te vaak voor dat walvissen verstrikt raken,” vertelt onderzoeker Amy Knowlton in een interview met Scientias.nl. “83 procent van de walvissen heeft littekens die laten zien dat ze ooit in touw vast hebben gezeten. Sommige dieren raken zelfs meerdere keren verstrikt. Dit kan leiden tot ernstige verwondingen.” De stress die dit bij de dieren oplevert leidt er daarnaast ook toe dat de normale activiteiten van de walvis veel meer energie kost. Energie die ze anders zouden besteden aan groei of voortplanting.
Negatieve spiraal
De resultaten uit de studie suggereren dat het verstrikt raken in vistuig één van de stressfactoren is die samenhangen met het kleinere formaat van noordkapers. Een best opvallende uitkomst. “Ik was best verrast om dit verband te zien,” zegt Knowlton. “Ik wist dat de netten de gezondheid van noordkapers aantasten. Maar ik had niet nagedacht over de implicaties voor hun groei en het trapsgewijze effect dat hun beperkte groei vervolgens heeft.” De onderzoekers ontdekten namelijk dat groeiachterstanden vervolgens ook weer leiden tot een verminderd reproductie succes. Het één leidt vervolgens weer tot het ander, waardoor er een soort negatieve spiraal ontstaat. “Hoe kleiner je bent, hoe minder energiereserves je hebt,” legt Stewart uit. “Hierdoor wordt het vervolgens weer moeilijker om verwondingen te boven te komen of aanhoudende voedseltekorten het hoofd te bieden.”
Veerkrachtig
Al met al leidt het tot meer sterfte onder noordkapers. De vraag is dus of het de walvissen gaat lukken om te overleven. “Noordkapers zijn een zeer veerkrachtige soort,” vertelt Knowlton desgevraagd. “Ze hebben al eerder laten zien dat ze zich kunnen aanpassen aan veranderende omstandigheden. Maar totdat we iets doen aan de visnetten waarin ze verstrikt raken, zal het lastig voor ze zijn om zich aan de effecten van klimaatverandering aan te passen. Ze beschikken simpelweg niet over de energiereserves die ze nodig hebben om zichzelf staande te houden in tijden van bijvoorbeeld beperkte voedselbronnen.”
Aanpakken
Volgens de onderzoekers is het daarom in de eerste plaats belangrijk om iets aan die visnetten te doen. “De significante toename van het aantal verstrikte walvissen in visnetten is waarschijnlijk deels het gevolg van de synthetische touwen die in de afgelopen decennia veel sterker zijn geworden,” legt Knowlton uit. “Veranderingen in de visserij – zoals andere touwen, of touwloze uitrustingen – kunnen een belangrijk duit in het zakje doen. Dit zijn cruciale en dringende stappen die nodig zijn om het uitsterven van de soort te voorkomen. Over dit soort veranderingen wordt momenteel nagedacht, maar ze moeten snel en grootschalig worden doorgevoerd om de noordkaper te redden.”
Er gloort hoop
Op dit moment ziet de toekomst van de noordkaper er vrij somber uit. Eerder onderzoek stelde zelfs dat de ontzagwekkende walvis binnen dertig jaar uitgestorven kan zijn. Maar volgens de onderzoeker gloort er hoop. “Als we iets aan de visnetten kunnen doen denk ik dat de walvissen kunnen gedijen en zich ook beter zullen aanpassen aan klimaatverandering,” zegt Knowlton. “We hopen dan ook dat deze studie dat belang benadrukt.”
In toekomstige studies willen de onderzoekers bestuderen of kleinere vrouwelijke walvissen inderdaad minder nakomelingen hebben. Ook zullen ze de dieren blijven monitoren om de groei en lichaamsconditie in de gaten te houden om zo eventuele verdere veranderingen in de loop van de tijd te blijven documenteren. De hoop is dat die gegevens zullen leiden tot nieuwe inzichten in de problemen waar de walvissen mee te maken hebben, maar ook zullen verduidelijken of eventuele voorzorgsmaatregelen werken. En dat zal een effectieve bescherming van de noordkaper aanzienlijk vergemakkelijken.
