De grijze roodstaartpapegaai blijkt (zelfs naar minder favoriete soortgenoten toe) heel behulpzaam te zijn

De papegaaien willen niet alleen anderen helpen, ze blijken ook in te kunnen schatten wanneer hun hulp echt nodig is.

Mensen en mensapen staan erom bekend anderen in nood – ook als dat vreemden zijn – te helpen. Maar dit karaktertrekje blijkt niet alleen beperkt tot primaten. Onderzoekers hebben voor het eerst aangetoond dat ook sommige vogels – met name grijze roodstaartpapegaaien – even graag te hulp schieten.

Cognitieve vaardigheden
Papegaaien en kraaien hebben, in verhouding tot hun lichaam, grote hersenen. Het betekent dat ze erg intelligent zijn en zelfs probleemoplossend kunnen denken. “Papegaaien staan bekend om hun geavanceerde cognitieve vaardigheden,” vertelt Desiree Brucks desgevraagd aan Scientias.nl. “Ze worden niet voor niets weleens ‘gevederde apen’ genoemd.” Het is dan ook geen verrassing dat papegaaien over sociale cognitieve vaardigheden beschikken en er in een groep bijvoorbeeld vrienden, en minder favoriete soortgenoten op na houden.

Meer over roodstaartpapegaaien
De grijze roodstaartpapegaai (Psittacus erithacus) is een papegaaiachtige die veel voorkomt in Midden-Afrika. Bovendien wordt hij in Europa, de Verenigde Staten en in het Midden-Oosten vaak als huisdier gehouden. De vogel heeft een effen zilvergrijs verenkleed, rond de ogen een lichtgrijze huid en een korte rode staart. De lengte van kruin tot staartpunt is ongeveer 35 tot 40 centimeter. Net als alle andere vogels hebben de papegaaien geen stembanden. Ze communiceren met elkaar met harde schreeuw- en fluittonen door trillingen in de zogenaamde syrinx. Ze zijn meester in het imiteren van geluiden en kunnen tot wel 750 verschillende woordjes leren. Bovendien blijkt uit onderzoek dat de papegaaiensoort net zo goed kan redeneren als een driejarig kind.

Ondanks de indrukwekkende sociale intelligentie van papegaaien en kraaien, is uit voorgaand onderzoek gebleken dat kraaien andere soortgenoten niet zomaar te hulp schieten. Maar hoe zit dat precies met papegaaien? Om hier achter te komen, verzamelden de onderzoekers grijze roodstaartpapegaaien en blauwkopara’s. Beide soorten wilden maar wat graag tokens aan een onderzoeker overhandigen in ruil voor een nootje. Maar opvallend genoeg waren zeven van de acht grijze roodstaartpapegaaien bereid om hun token af te staan aan een soortgenoot zodat ook deze een nootje kon verdienen. “We waren heel verbaasd dat de papegaaien dit gedrag al tijdens hun allereerste proef vertoonden,” zegt Brucks. “De papegaaien boden hulp zonder hier direct voordeel uit te halen en verwachtten er schijnbaar ook niets voor terug.”

Op deze foto zijn de grijze roodstaartpapegaai Nikki en Jack te zien die tokens met elkaar uitwisselen. Afbeelding: Anastasia Krasheninnikova

Uit de experimenten blijkt dat grijze roodstaartpapegaaien niet alleen bereid zijn om een soortgenoot te helpen, maar dat ze ook lijken te begrijpen wanneer de ander hulp nodig heeft. In dit geval was het doel het overhandigen van een token, zodat er iets lekkers verdiend kon worden. Als een papegaai doorkreeg dat ook een soortgenoot de gelegenheid had om een te ruilen, zou deze een token afstaan. Was die gelegenheid er niet, dan hield de papegaai de token zelf. “Niet veel soorten slagen hierin,” vertelt Brucks. “Hetzij door een gebrek aan prosociaal gedrag, of door een gebrek aan begrip over de betreffende taak.” Daarnaast blijkt dat de grijze roodstaartpapegaaien bereid waren om hun tokens aan elke soortgenoot af te staan. Daarbij maakte het niet uit of deze een vriend, of een wat minder favoriet groepslid was. De relatie met de ander had trouwens wel enige invloed. Want een goede vriend kon op nog meer tokens van zijn helper rekenen.

Evolutie
Het lijkt er dus op dat de bereidheid om een ander te helpen niet alleen is geëvolueerd in mensen en mensapen, maar dat ook papegaaien over deze eigenschap beschikken. Overigens wordt zulk ‘prosociaal’ gedrag – gedrag dat een ander individu ten goede komt, zonder dat de helper er iets voor terug verwacht – steeds vaker in diersoorten aangetoond. “Ook ratten, de Aziatische blauwe ekster en honden doen dit,” vertelt Brucks. “Wat het menselijk hulpgedrag echter onderscheid van dieren is dat wij de emoties en bedoelingen van anderen begrijpen. Mensen zijn in staat om door de bril van anderen te kijken. En dat is een vaardigheid die mogelijk mede verantwoordelijk is voor ons evolutionaire succes.” Het betekent dat wij vaak anderen – en zelfs vreemden – helpen uit een gevoel van empathie. Of dat ook bij de grijze roodstaartpapegaaien aan de hand is, weet de onderzoeker niet. “Het is uiterst moeilijk om de emoties bij dieren te meten,” zegt ze. “Het hoeft niet per se empathie te zijn, maar kan ook een eenvoudige gedragsreactie op de behoefte van een soortgenoot inhouden.”

“Vogels die andere helpen kunnen worden gezien als een goede partner in het bereiken van een gemeenschappelijk doel”

Reden
Wat precies de reden is dat de grijze roodstaartpapegaaien andere te hulp schieten is nog onbekend. “We kunnen hier alleen maar over speculeren,” gaat Brucks verder. “Het kan een signaal zijn voor samenwerkend gedrag. Vogels die andere helpen kunnen worden gezien als een goede partner in het bereiken van een gemeenschappelijk doel. Vooral voor grijze roodstaartpapegaaien, die er een complexe sociale samenleving op na houden, kan het nuttig zijn om zo’n reputatie op te bouwen. Zij komen in aanraking met veel verschillende vogels, omdat ze in groepen leven waar regelmatig nieuwe papegaaien zich bij voegen of juist weer uit vertrekken.” Dat verklaart volgens Brucks ook gelijk waarom de andere onderzochte papegaaiensoort uit de studie – de blauwkopara’s – niet hetzelfde gedrag vertoonde. “Zij leven in kleinere, maar stabielere groepen,” legt ze uit. “Dat kan een reden zijn waarom ze geen prosociale reputatie hoeven op te bouwen. Hun sociale leven is georganiseerd en geeft al een duidelijke sociale structuur.”

De bevindingen uit de studie zijn hoogst interessant. Papegaaien deelden hun laatste gemeenschappelijke voorouder met zoogdieren ongeveer 300 miljoen jaar geleden, maar blijken toch soortgelijk gedrag te vertonen als primaten. En dat best bijzonder. “Het geeft aan dat blootstelling aan vergelijkbare complexe en sociale omstandigheden tot zeer vergelijkbare cognitieve vaardigheden leidt,” concludeert Brucks. De onderzoeker is van plan vervolgonderzoek uit te voeren. “Het zou interessant zijn om te bestuderen wat de vogels precies motiveert om elkaar te helpen. Bijvoorbeeld door de behoefte van de partner, of eerdere interacties tussen vogels, te onderzoeken om te kijken of dit het prosociale gedrag beïnvloedt.”

Bronmateriaal

"African grey parrots spontaneously 'lend a wing'" - Cell Press (via EurekAlert)

Interview met Desiree Brucks

Afbeelding bovenaan dit artikel: Anastasia Krasheninnikova

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd