De mysterieuze verdwijntruc: ster tovert zijn stofschijf weg

Het ene moment was ‘ie er nog: de enorme stofschijf vol puin rond de ster TYC 8241 2652. En het volgende moment is deze helemaal verdwenen. Wetenschappers staan voor een raadsel.

“Het lijkt wel een klassieke truc van een tovenaar: nu zie je het en nu niet meer,” vertelt onderzoeker Carl Melis. “Alleen hebben we het in dit geval over genoeg stof om het binnenste van een zonnestelsel te vullen en het is echt weg!”

Groot verschil
In de afbeelding hieronder is dat heel goed te zien. Een paar jaar geleden had de ster nog een dikke stofschijf en alle mogelijkheden om uit te groeien tot een zonnestelsel met misschien wel meerdere planeten. Maar vandaag de dag lijkt er van die ambitie niets meer over: de stofschijf is helemaal verdwenen. De onderzoekers wisten niet wat ze zagen. “Het is net zoiets als wanneer je vandaag een foto van de planeet Saturnus maakt en over twee jaar weer en dan ontdekt dat de ringen zijn verdwenen,” legt onderzoeker Ben Zuckerman uit. “Het verdwijnen van stof rond TYC 8241 2652 was zo bizar en ging zo snel dat ik eerst dacht dat onze observaties op één of andere vreemde manier niet klopten.”

Het ene moment is ‘ie er nog. Het andere moment niet meer. Afbeeldingen: Gemini Observatory / AURA artwork: Lynette Cook.

Weg!
De stofschijf werd in 1983 voor het eerst waargenomen en meer dan twintig jaar lang was er niets aan de hand. Maar nu hebben de onderzoekers ontdekt dat de stofschijf al 2,5 jaar weg is, zo meldt het blad Nature. “Wat zo verbazingwekkend is aan deze ontdekking is dat we geen bevredigende verklaring hebben voor wat hier is gebeurd,” vertelt Melis. In eerste instantie had het nog gekund dat de ster het stof met een enorme zonnevlam weggevaagd had. Maar van zo’n enorme zonnevlam is geen bewijs gevonden.

Over TYC 8241 2652

De ster bevindt zich op zo’n 450 lichtjaar van de aarde, in het sterrenbeeld Stier. De ster is naar schatting ongeveer 10 miljoen jaar oud.

Verklaringen
Onderzoekers denken nu hard na over andere mogelijke verklaringen, maar tot op heden is nog geen sluitende verklaring gevonden. Zo kan het zijn dat gas dat vrijkwam bij de totstandkoming van de stofschijf ervoor gezorgd heeft dat de stofdeeltjes in de ster werden getrokken en daar verdwenen. “We hebben een aantal mechanismen gevonden die mogelijk, maar niet heel overtuigend zijn.” Een andere mogelijkheid is dat deeltjes samen zijn geklonterd en een planeet hebben gevormd. De mensheid beschikt niet over de benodigde technologie om planeten op die afstand – honderden miljoenen lichtjaren – waar te nemen. Maar als er planeten zijn, zet dat ons hele beeld over de totstandkoming van planeten op zijn kop. Want dat zou betekenen dat planeten veel sneller ontstaan dan gedacht. “De implicaties zijn dat als de omstandigheden rond een ster goed zijn, een planeet vanuit astronomisch perspectief vrijwel plotseling kan ontstaan.”

De afgelopen dertig jaar zijn honderden sterren ontdekt die net als TYC 8241 2652 een stofschijf rond zich heen hebben. Maar nog nooit hebben onderzoekers een stofschijf van zo’n formaat zomaar zien verdwijnen. En het past ook niet in het beeld dat onderzoekers nu van dergelijke schijven hebben. “De algemeen geaccepteerde tijdschaal voor de verdwijning van dit stof is honderden of duizenden en soms miljoenen jaren,” vertelt onderzoeker Inseok Song. “Wat we zagen ging veel sneller en is nog nooit waargenomen of zelfs maar voorspeld. Het vertelt ons dat we nog veel moeten leren over de totstandkoming van planeten.”

Bronmateriaal

"Going out of business: planet-forming disk turns off lights, locks doors..." - Gemini.edu
"Study in Nature sheds new light on planet formation" - UGA.edu
De afbeelding bovenaan dit artikel is gemaakt door Gemini Observatory / AURA artwork: Lynette Cook.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd