Honderd jaar geleden reden alleen de rijken in een automobiel, nu praten we alleen nog maar over de zelfrijdende auto. Wat kan er in zo’n relatief korte periode veel veranderen. Iets dat eigenlijk nog nooit in extreme mate is veranderd, is de snelweg. Of ‘autobaan’, zoals het in sommige delen van Nederland wordt genoemd. Deze Duitse uitvinding domineert ons leven en is cruciaal voor het woon-werkverkeer en dus voor de Nederlandse economie. Elf onvergetelijke dagen op een rij.
De weg is één van de oudste uitvindingen ooit. In het jaar 10.000 voor Christus werden er al wegen en paden gemaakt door mensen om overheen te wandelen. Vanaf 4.000 voor Christus worden er stenen gebruikt om straten te maken. De oudste stenen straten vinden we in de stad Ur in het Midden-Oosten. Voor de eerste moderne weg gaan we terug naar het jaar 1902. Toen vroeg E.P. Hooley een patent aan om wegen van teer te maken, zogenoemd tarmac. Tot dan werden wegen van watergebonden macadam gemaakt, zeg maar: los grind. Het grootste nadeel was dat stenen makkelijk konden opspatten. Hooley vond teergebonden macadam uit, waardoor de stenen gebonden bleven aan elkaar en er geen sprake was van materiaalverlies. De uitvinding van Hooley wordt gezien als de voorloper van moderne asfaltwegen.
6 augustus 1932: eerste snelweg ter wereld
De burgemeester van Keulen – Konrad Adenauer – opende vandaag de allereerste snelweg. De twintig kilometer lange autobahn werd aangelegd tussen Keulen en Bonn en bestaat vandaag nog steeds als de A555. Een autobahn is hetzelfde als een autoweg, oftewel een weg zonder kruisingen en zonder tegemoetkomend verkeer. Op de allereerste autobahn konden auto’s al 120 kilometer per uur rijden, al werd deze snelheid in vroegere tijden niet gehaald. Grappig feitje: veel mensen denken dat de snelweg tussen Frankfurt en Darmstadt de eerste autobahn ooit is, maar dit is propaganda van Adolf Hitler. Hij opende deze snelweg in 1935 als de eerste ‘Reichsautobahn’.
15 april 1937: Eerste snelweg in Nederland
Vanaf vandaag konden automobilisten gebruikmaken van het allereerste stukje snelweg in Nederland: rijksweg 12 tussen Voorburg en Zoetermeer. De weg had flink wat overeenkomsten met huidige snelwegen. Zo werd er al gebruik gemaakt van een vluchtstrook, al mocht hier toen ook nog geparkeerd worden (wat later leidde tot de opkomst van bermtoerisme). Verder had de weg twee keer twee banen met een middenberm. De weg bestond overigens uit betonplaten. Een klein stuk was zelfs in klinkers uitgevoerd. Dit klinkt gek, maar alle toe- en afritten waren toentertijd nog van klinkers voorzien.
29 mei 1955: De allereerste file
Tot 1955 was de verkeersdruk op de Nederlandse snelwegen zo laag, dat er nooit opstoppingen ontstonden. Op Eerste Pinksterdag 1955 veranderde dit. Veel mensen hadden vrij en besloten een dagje er op uit te gaan. Nederlanders uit de Randstad kozen voor de Veluwe, terwijl de Duitse toeristen graag de bollenvelden in het westen wilden bezichtigen. Bij de rotonde bij knooppunt Oudenrijn ging het mis. Deze rotonde kon de 50.000 auto’s niet verwerken, waardoor er een lange file ontstond. Overigens vonden de automobilisten het in 1955 niet vervelend om in de file te staan. Sterker nog, veel mensen genoten er van! De file was voor veel mensen een teken dat het goed ging met het land.
1 januari 1965: verbod op bermtoerisme
In de jaren dertig van de vorige eeuw ontstond er een nieuw fenomeen: bermtoerisme. Mensen parkeerden hun auto langs de weg en gingen vervolgens met het gezin picknicken in de berm. Waarom eigenlijk? Waarschijnlijk omdat auto’s toen nog nieuw waren. Mensen vergaapten zich aan al die mooie voertuigen. Ook was een auto een luxeartikel en werden automobilisten er trots op dat ze er één hadden. Daarom gingen zij graag met hun auto op stap en zaten ze er graag naast, bijvoorbeeld in de berm. Bermtoerisme was echter niet zonder risico’s, vooral langs de snelweg. Mede daarom werd bermtoerisme in 1965 verboden. Tegenwoordig kunnen we ons er weinig bij voorstellen, maar er rijden tegenwoordig ook honderd keer zoveel voertuigen op de Nederlandse wegen.
31 december 1971: meeste verkeersdoden ooit
Rond 1971 werd er honderden kilometers autosnelweg per jaar aangelegd. Deze expansie stopte pas midden jaren zeventig. Toch werd het jaar 1971 met een triest record afgesloten. Nog nooit waren er zoveel Nederlandse verkeersdoden als in 1971: bijna 3.300. In vergelijking: in 2013 waren er ‘slechts’ 570 verkeersdoden, terwijl de verkeersdruk toen vele malen hoger was als in 1971. Het aantal verkeersdoden daalde na 1971 langzaam, o.a. door de verplichting van veiligheidsgordels, de introductie van de bekeuring, auto’s met kooiconstructie, vangrails in de middenberm, nieuwe verkeersregels en – veel later – airbags. Verwacht wordt dat het aantal verkeersdoden opnieuw flink gaat dalen wanneer de zelfrijdende auto wordt geïntroduceerd.
4 november 1973: de autovrije zondag
De oliecrisis van 1973 zorgde voor een reeks autovrije zondagen. Tien stuks in totaal. Hoewel de eerste autoloze zondag op zondag 1 oktober 1939 plaatsvond, staat de reeks autovrije zondagen van 1973 en 1974 nog vers in het geheugen bij veel mensen. Tijdens de eerdere autovrije zondagen in 1939, 1946, 1956 en 1957 hadden immers minder mensen een auto. Sommigen maakten optimaal van de autovrije dag gebruik door met de fiets de snelwegen te verkennen, maar dit was absoluut verboden. Fietsers, rolschaatsers en andere wandelaars werden door de politie weggestuurd. Natuurlijk reden er nog wel voertuigen, zoals bussen, politiewagens, bromfietsen en taxi’s. Ook invaliden waren uitgezonderd. Opvallend genoeg zorgden de autovrije zondag niet voor minder verkeersdoden. Sterker nog: op 18 november kwamen er twaalf mensen om het leven. De laatste autoloze zondag vond plaats op 6 januari 1974. Achteraf blijkt dat Nederland al die tijd voldoende olie had en dat de autoloze zondag niet noodzakelijk was. Waarschijnlijk werd de autoloze zondag ingevoerd om de Arabieren tot niet meer maatregelen te inspireren.
14 oktober 1978: demonstratie tegen Amelisweerd
In de jaren zeventig stonden er steeds meer tegenstanders op van de snelle uitbreiding van het snelwegennetwerk. In het 1200 km-plan uit 1960 was een stuk snelweg tussen de knooppunten Lunetten en Rijnsweerd opgenomen. Deze weg sneed door het landgoed Amelisweerd heen. Een Delftse bouwkundestudent richtte een werkgroep op tegen de wegaanleg. In oktober 1978 demonstreerden 3.000 mensen in Utrecht tegen de aanleg van de weg. Drie jaar later werd het bos van Amelisweerd zelfs bezet. Uiteindelijk besloot de Tweede Kamer over deze kwestie te stemmen, waarbij uiteindelijk 71 kamerleden voor de aanleg van de weg stemden en 69 tegen. Op 24 september 1982 werd begonnen met het rooien van de bomen, waarna de weg op 29 oktober 1986 is opengesteld voor het verkeer. Alle protesten hadden achteraf wel zin, want de A27 bij Amelisweerd is uiteindelijk 80 meter naar het westen verschoven, waardoor een groot deel van het bos intact bleef.
De A27 snijdt door het landgoed Amelisweerd heen.
De plusstrook is een extra linker rijstrook op de snelweg, die opent wanneer er meer dan 1.350 voertuigen per uur over een rijstrook rijden. Een plusstrook gaat – net als een spitsstrook – in de spits open en sluit als het rustiger is. Het verschil met een spitsstrook is dat een spitsstrook de vluchtstrook gebruikt – indien er geen pechgevallen zijn – terwijl een plusstrook een fysieke verbreding van de snelweg is. Op 22 november 1999 werd de eerste plusstrook geopend op de A27 tussen Houten en knooppunt Everdingen. Anno 2015 ligt er zo’n zeventig kilometer aan plusstroken in Nederland.
1 september 2012: Van 120 naar 130 kilometer per uur
Na een succesvol experiment in 2011 werd op 1 september 2012 de maximumsnelheid op bijna zestig procent van de snelwegen verhoogd naar 130 kilometer per uur. Het plan werd gepresenteerd door minister Schultz, die aardig wat kritiek te verwerken kreeg. Veilig Verkeer Nederland reageerde dat de mens niet is gemaakt voor snelheid en dat een snelheidslimietverhoging leidt tot ernstiger letsel. Milieudefensie gaf aan zich zorgen te maken over de verhoogde uitstoot. Veel automobilisten vinden 130 kilometer per uur echter heerlijk, omdat zij nu nog sneller van A naar B reizen. Overigens is het nu wel beter opletten op de snelheid, want de limiet varieert van 100 tot 130 kilometer per uur, zoals op de kaart hieronder te zien is.
15 januari 2013: De langste file ooit
Wat is het recept voor een lange file? Eigenlijk is er maar één ingrediënt: sneeuw. De tien langste files ooit zijn veroorzaakt door sneeuwval. Op de eerste plek staat de file van 15 januari 2013, toen er in de ochtendspits 1.000 kilometer file stond. Bizar, want Nederland had in 2013 ongeveer 2.300 kilometer snelweg, dus op bijna de helft van alle wegen stond het verkeer in de ochtendspits stil. Aangezien dit record uit 2013 stamt, is de kans groot dat het record in de nabije toekomst opnieuw verbroken wordt.
