Zelfs als we per direct maatregelen nemen, zal er de komende twintig jaar nog meer dan 700 miljoen ton plastic in het milieu terechtkomen.
Plastic-afval dringt door in alle hoeken en kieren van onze aarde. Of het nou op grote hoogte of diep in de oceaan is; de kans is groot dat er kleine stukjes plastic ronddwalen. Onderzoekers komen nu in een nieuwe studie met meer verontrustend nieuws. Want zelfs als we alle zeilen bijzetten om het probleem een halt toe te roepen, zal er alsnog zo’n 710 miljoen ton plastic een weg weten te vinden naar de natuur.
De cijfers
In een baanbrekende nieuwe studie heeft een onderzoeksteam de enorme omvang van plasticvervuiling in kaart gebracht. En de bevindingen zijn niet mals. Het blijkt namelijk dat er jaarlijks zo’n 30 miljoen ton plastic op het land wordt gestort, bijna 50 miljoen ton in de openlucht wordt verbrand en 11 miljoen ton in de zeeën belandt. En deze al schokkende aantallen zullen in de toekomst alleen maar toenemen. Zonder verdere maatregelen om het probleem in te dammen zal er in de periode tussen 2016 en 2040 zo’n 1,3 miljard ton plastic-afval op het land en in de oceaan worden gedumpt. Nemen we wel directe maatregelen, dan ziet de toekomst er slechts iets rooskleuriger uit. Zo blijkt dat zelfs als we onze handen uit de mouwen steken, er nog steeds zo’n 460 miljoen ton plastic op het land en 250 miljoen ton plastic in de zee terecht zal komen.
De grootste boosdoener van de vervuiling is niet-ingezameld stedelijk afval. Momenteel wordt er ongeveer een kwart van al het plastic-afval niet ingezameld, waardoor mensen het zelf kwijt moeten zien te raken. Uit cijfers van de VN blijkt dat ongeveer twee miljard mensen in de wereld geen toegang hebben tot een afvalinzamelingsdienst. Naar verwachting zal dit aantal groeien tot vier miljard mensen tegen 2040. En dat betekent dat er tegen die tijd een derde van al het geproduceerde afval niet wordt opgehaald. Dat komt neer op 143 miljoen ton per jaar. “Bij gebrek aan een inzamelingsdienst moeten mensen kiezen wat ze met hun afval doen,” zegt onderzoeksleider Costas Velis. “Ze kunnen het openlijk verbranden, op het land dumpen of laten meevoeren door rivieren en kustwateren.”
Verbranding
De onderzoekers ontdekten dat die openlijke verbranding van plastic-afval een verborgen aspect van het probleem vertegenwoordigt. Hoewel verbranding de hoeveelheid afval dat op het land of in de zee belandt vermindert, komen er bij het proces potentieel giftige dampen vrij waardoor het bijdraagt aan de uitstoot van broeikasgassen. Zonder maatregelen schatten de onderzoekers dat er tussen 2016 en 2040 ongeveer 2,25 miljard ton plastic openlijk worden verbrand. Dat het het dubbele van wat er naar verwachting op het land en in zee wordt gedumpt. Met alle gevolgen van dien. “Bij een open verbranding komen er allerlei potentiële giftige emissies vrij die kunnen leiden tot een reeks gezondheidsklachten,” legt onderzoeker Ed Cook uit. “Die onaangename stoffen worden ingeademd door afvalverwerkers, maar ook door mensen die in de buurt wonen. Het mes snijdt eigenlijk aan twee kanten. Aan de ene kant vermindert deze verbranding de hoeveelheid plastic die uiteindelijk in de natuur terechtkomt, maar aan de andere kant zorgt het ook voor milieuproblemen en is het een belangrijke bijdrager aan de opwarming van de aarde.”
Inzamelingsdiensten
De vraag is natuurlijk wat we kunnen doen om het probleem dus toch zo effectief mogelijk aan te pakken. En ook daar hebben de onderzoekers in hun studie een antwoord op geformuleerd. Volgens het team zou het verbeteren van de afvalinzamelingsdiensten echt zoden aan de dijk zetten. “Onze modellen laten zien dat elke extra ton ingezameld plastic-afval de vervuiling van de oceaan met 0,18 ton vermindert,” zegt Velis. “Het inzamelen van afval is dus inderdaad de meest effectieve manier om vervuiling te voorkomen.” De oplossing ligt dus in het verbeteren van het afvalbeheer, zodat plastic-afval zo efficiënt mogelijk wordt verzameld en het niet meer in de natuur terechtkomt, of in de openlucht wordt verbrand.
Oceanen
Toch gaat dat nog een behoorlijke kluif worden. Zeker als het gaat over het plastic-afval dat een weg weet te vinden naar de oceanen. Want zelfs als we aanvullende maatregelen nemen, recyclingssystemen verbeteren, alternatieven voor kunststoffen bedenken of het systeem volledig herzien, valt het niet te voorkomen dat plastic in de zee eindigt. In het beste geval kan de stroom plastic naar zee met tachtig procent worden verminderd ten opzichte van de verwachte hoeveelheid voor 2040. Toch benadrukt dit dat de plastic soep in de toekomst hoe dan ook groter wordt, zonder dat daar iets aan te doen valt.
Maatregelen
Hoewel de taak dus enorm is, kunnen we wel wat doen om het plastic-afval-probleem aan te pakken. Allereerst moeten we de productie van plastic verminderen en het bijvoorbeeld vervangen door papier, of composteerbare materialen. Daarnaast blijkt dat momenteel 95 procent van de plastic-verpakkingen slechts eenmalig wordt gebruikt. Volgens de onderzoekers zouden er dus betere verpakkingen ontworpen moeten worden die geschikt zijn voor recycling. In de tussentijd zouden we er goed aan doen om meer faciliteiten te bouwen om het plastic dat niet kan worden gerecycled af te voeren. De onderzoekers stellen dat de nadruk in hoge-inkomenslanden moet liggen op het verminderen van het plastic-verbruik, het verbeteren van verpakkingen en recycling. In midden- en lage-inkomenslanden moet de nadruk liggen op het verbeteren van betere afvalinzamelingssystemen. Bovendien zou er meer geïnvesteerd moeten worden in het sorteren en recyclen van plastic. “Al deze interventies zijn haalbaar,” zegt Cook. “Het vereist alleen de politieke, maatschappelijke en zakelijke wil om ze te bereiken. Er is niet één enkele oplossing. We kunnen niet zeggen dat we alles gaan recyclen of minder plastic gaan gebruiken. Het probleem vraagt om een holistische benadering en vereist dat we naar het hele systeem kijken.”
De bevindingen uit de studie leggen de vinger op de zere plek, maar verschaffen eveneens meer inzicht om het probleem stapje voor stapje op te lossen. “Dit wetenschappelijke onderzoek heeft ons voor het eerst uitgebreid inzicht gegeven in de enorme hoeveelheden plastic-afval die worden gedumpt op het land en in zee. We hebben nu een veel duidelijker beeld van de bronnen van de vervuiling en waar het uiteindelijk terechtkomt.” Hoe de toekomst zich gaat ontvouwen is natuurlijk lastig te voorspellen. Maar de hoop is dat als de voorgestelde maatregelen worden genomen, de meest optimistische scenario’s in 2040 realiteit zullen zijn.
