De ‘potentieel gevaarlijke’ planetoïde Apophis vliegt vannacht langs de aarde

Maar geen paniek; de planetoïde blijft op een veilige 16,8 miljoen kilometer afstand.

Vannacht om iets over twee is de afstand tussen de planetoïde Apophis en de aarde het kleinst. De planetoïde is dan 16,8 miljoen kilometer van ons verwijderd. Ter vergelijking: de maan staat op zo’n 384.000 kilometer afstand. Het betekent dat Apophis op het moment dat deze zich vannacht het dichtst bij de aarde waagt nog altijd zo’n 44 keer verder van ons verwijderd is dan de maan.

Observaties
Er is dan ook geen reden tot paniek; Apophis vormt geen gevaar voor de aarde. Maar de planetoïde biedt astronomen wel mooi de gelegenheid om deze nader te bestuderen. Astronomen hadden daarom vorig jaar al waarnemingstijd aangevraagd bij de Arecibo-telescoop, die geknipt is voor dit soort observaties. Maar die observaties kunnen natuurlijk geen doorgang vinden; de radiotelescoop in Puerto Rico is eind vorig jaar toch nog tamelijk onverwacht ingestort. We moeten het daarom doen met radarobservaties van NASA’s Goldstone Observatory.

Hoewel we al aardig wat van de planetoïde weten, zijn de observaties zeker geen overbodige luxe. Gehoopt wordt dat de radarobservaties kunnen helpen om onder meer een nauwkeuriger beeld te krijgen van de vorm en baan van de planetoïde.

2029
Apophis werd in 2004 ontdekt en heeft een geschatte diameter van zo’n 375 meter. De planetoïde zorgde kort na ontdekking voor enige paniek, omdat het erop leek dat deze in 2029 wel eens op de aarde in kon slaan. In de afgelopen jaren is de ruimtesteen uitgebreid geobserveerd en inmiddels weten we dat deze in 2029 geen bedreiging voor de aarde vormt. Wel zal deze in dat jaar op geringe afstand langs de aarde scheren. Astronomen hebben berekend dat de planetoïde onze planeet op zo’n 31.860 kilometer passeert. Het is vrij bijzonder dat een grote planetoïde zoals Apophis de aarde op zo’n kleine afstand passeert en onderzoekers verwachten dat de scheervlucht een schat aan informatie oplevert. Zo hopen ze de planetoïde in 2029 met zowel radar- als optische telescopen te bestuderen en zelfs gedetailleerde beelden van het oppervlak te kunnen maken.

Potentieel gevaarlijk
Hoewel inmiddels vaststaat dat we ook in 2029 niets van Apophis te vrezen hebben, staat deze nog wel te boek als potentieel gevaarlijk. Die titel heeft de planetoïde te danken aan het feit dat deze behoorlijk groot is én zich vrij dicht in de buurt van de aarde waagt. Doordat astronomen een goed beeld van de baan van Apophis hebben, weten we dat we in ieder geval in de komende decennia niet bang hoeven te zijn dat de ruimtesteen op aarde inslaat. Zo hebben onderzoekers niet alleen de scheervlucht in 2029, maar ook die in het jaar 2036 al als ‘veilig’ bestempeld. En ook wanneer de planetoïde zich in 2068 weer dicht bij de aarde in de buurt waagt, lijken we er weinig van te vrezen te hebben (zie kader).

In eerste instantie werd gedacht dat er een kleine kans was dat Apophis in 2068 zou inslaan. Maar op basis van latere waarnemingen stelden astronomen dat we ook in dat jaar zeer waarschijnlijk weinig van de planetoïde te vrezen hebben. Recent ontdekten onderzoekers echter dat het zogenoemde Yarkovsky-effect ervoor zorgt dat de baan van de planetoïde iets verandert. En daardoor lijkt de kans op een inslag in 2068 toch iets groter te zijn dan gedacht. Maar je hoeft er nog steeds niet van wakker te liggen; de kans op een inslag in 2068 is nog steeds heel klein. Namelijk: 1 op 380.000. Het betekent dat de kans dat de planetoïde onze planeet ook in 2068 ongemoeid laat 99.99974% is.

Onzekerheden
De recente studies naar de baan van Apophis maken duidelijk dat we deze vrij goed in kaart kunnen brengen, maar er toch nog wat onzekerheden zijn. Het Yarkovsky-effect – waarbij de baan van de planetoïde onder invloed van zonlicht iets verandert – is zo’n onzekere factor. De impact van dit effect is namelijk onder meer afhankelijk van de vorm, massa, omvang en rotatie van de planetoïde. Onzekerheden omtrent hoe de planetoïde eruitziet of welke omvang en massa deze exact heeft, resulteren dan ook direct in kleine onzekerheden omtrent de omvang van het Yarkovsky-effect en dus in de verwachte omloopbaan. Op korte termijn leiden die kleine onzekerheden niet tot grote verschillen tussen de verwachte en werkelijke omloopbaan en daarom kunnen onderzoekers ook met zekerheid stellen dat de planetoïde de komende decennia geen gevaar vormt. Maar op lange termijn stapelen de onzekerheden zich op en kunnen de verwachte omloopbaan en werkelijke omloopbaan behoorlijk uiteen gaan lopen. Wat ook niet helpt, is dat de baan van de planetoïde ook iets kan wijzigen wanneer deze – zoals in 2029 – heel dicht bij de aarde in de buurt komt.

NEOWISE
Daarom is het ook zo belangrijk dat onderzoekers elke kans om de planetoïde te bestuderen, aangrijpen en gebruiken om de omloopbaan nog nauwkeuriger te reconstrueren. En dat doen ze. Niet alleen vannacht, maar ook in de dagen en maanden hierna. Zo zal Apophis in april 2021 bijvoorbeeld door het gezichtsveld van NASA’s NEOWISE vliegen. En astronomen hopen dan op basis van NEOWISE-data onder meer een nieuwe inschatting van de diameter van de planetoïde te kunnen maken.

Waardevol
De observaties van 2021 zijn bijzonder waardevol; het duurt hierna namelijk weer acht jaar voor de planetoïde zich bij ons in de buurt waagt. Onderzoekers zien daar nu al reikhalzend naar uit. “De scheervlucht van Apophis in 2029 is een ongelofelijke kans voor de wetenschap,” aldus Marina Brozović die binnen NASA onderzoek doet naar aardscheerders zoals Apophis. “Met radarobservaties kunnen we mogelijk oppervlaktedetails zien die slechts enkele meters groot zijn.” En ook amateur-astronomen en andere liefhebbers van kosmische fenomenen kunnen hun hart ophalen; naar verwachting is Apophis in 2029 vanuit bepaalde delen van de wereld zelfs met het blote oog te zien.

Komende nacht zit dat er niet in. Wie toch een glimp van Apophis op wil vangen, kan echter een bezoekje brengen aan de site van het Virtual Telescope Project. Tijdens een live-uitzending die rond 1 uur vannacht begint, wordt gepoogd om de planetoïde terwijl deze langs de aarde raast, te spotten.

Bronmateriaal

"Goldstone Radar Observations Planning: 99942 Apophis in 2021" - NASA
Apophis - NASA
Afbeelding bovenaan dit artikel: Astronomical Institute of the Charles University: Josef Ďurech, Vojtěch Sidorin (via Wikimedia Commons)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd