Nieuw onderzoek onthult dat de gasreus niet altijd ringen heeft gehad.
Voor het eerst kunnen onderzoekers vrij nauwkeurig vaststellen hoeveel materiaal er in Saturnus’ ringen zit opgesloten. Het is te danken aan het werk dat ruimtesonde Cassini in zijn laatste maanden heeft verricht. Aan het eind van zijn missie dook Cassini herhaaldelijk in het gat tussen Saturnus en zijn ringen, waarbij deze zich onder meer liet beïnvloeden door de zwaartekracht van de ringen. En op basis van de invloed die de ringen uitoefenden op de baan van Cassini kunnen onderzoekers nu meer zeggen over het gewicht en de oorsprong van het ringenstelsel.
Massa
Naar schatting hebben de ringen een massa die grofweg overeenkomt met 40% van de massa van Saturnus’ maan Mimas (die maan is op zijn beurt weer zo’n 2000 keer kleiner dan ‘onze’ maan). En nu onderzoekers de massa van de ringen kennen, kunnen ze ook meer zeggen over de oorsprong en leeftijd van de ringen.
Twee theorieën
Tot voor kort waren er – als het om de oorsprong van Saturnus’ ringen gaat – twee theorieën. De eerste stelde dat de ringen gelijktijdig met Saturnus waren gevormd en dus zo’n 4,5 miljard jaar oud waren. In dat scenario zou Saturnus ijzig puin dat na de vorming van het zonnestelsel was overgebleven, met zijn zwaartekracht hebben ingevangen, waarna het zich in de bekende ringen organiseerde. Een andere theorie stelt dat de ringen heel jong zijn en ontstonden doordat Saturnus een komeet of Kuipergordelobject had ingevangen. Terwijl dat object rond Saturnus cirkelde, was het langzaam uiteengevallen en uit het puin was Saturnus’ machtige ringenstelsel voortgekomen.
100 miljoen jaar
Afgaand op de massa van het ringenstelsel kunnen onderzoekers nu concluderen welke theorie klopt. Er is namelijk een verband tussen massa en leeftijd, waarbij een lagere massa erop wijst dat de ringen jonger zijn. De onderzoekers schatten nu op basis van de massa van de ringen dat deze minder dan 100 miljoen jaar oud zijn en mogelijk zelfs slechts 10 miljoen jaar geleden zijn ontstaan.
De studie is in lijn met een recent verschenen onderzoek dat tevens suggereerde dat de ringen van Saturnus piepjong zijn. Dat onderzoek deed bovendien uitspraken over de toekomst van Saturnus’ ringen en voorspelde dat die ringen nog hooguit 100 miljoen jaar mee zullen gaan.
De snoekduiken die Cassini in de ruimte tussen Saturnus en de ringen maakte, geven niet alleen meer inzicht in Saturnus’ ringenstelsel. Tijdens zijn vlucht werd Cassini vanzelfsprekend ook beïnvloed door de zwaartekracht van Saturnus. En onderzoekers hebben nu ontdekt dat ook stromingen diep in Saturnus’ atmosfeer van invloed waren op de baan van Cassini. Het gaat om stromingen die zich ter hoogte van de evenaar op zo’n 9000 kilometer diepte in de atmosfeer bevinden. Onduidelijk is nog hoe deze stromingen precies ontstaan, maar onderzoekers hopen dat deze meer inzicht kunnen geven in hoe het hart van Saturnus precies in elkaar steekt.
