De slimme stad: een utopie of een dystopie?

Klimaatverandering en urbanisatie maken het leven in de stad er niet gemakkelijker op. Maar misschien kan het opkrikken van het IQ van de stad verlichting brengen?

Het wordt warmer, schoon water wordt schaarser en mensen trekken steeds meer naar grote steden (zie figuur hieronder). Dit klinkt als een doemscenario voor het leven in de stad. Om dit probleem op te lossen heeft men daarom het concept de ‘slimme stad’ (smart city) bedacht. Dit kun je ook wel datagedreven steden noemen. Maar hoe slim is het ontwikkelen van zulke steden nu echt?

Afbeelding: via United Nations.
Definitie
Elke grote stad kent zijn eigen specifieke problemen. Dit zorgt ervoor dat er geen simpele definitie is van een slimme stad. Toch zou je kunnen zeggen dat de slimme stad alles omvat waar een stad informatietechnologie op een slimme manier inzet om het dagelijks leven efficiënter en leefbaarder te maken.

Datagedreven verkeer
Eerst een voorbeeld. Hoe los je fileproblemen op als het steeds drukker wordt? Een simpel antwoord zou het toevoegen van een extra rijbaan kunnen zijn. Maar nee, zo simpel is het goede antwoord niet. Het toevoegen van een extra baan, zorgt er namelijk voor dat er meer auto’s de weg op gaan en er nog meer files komen. Hoe dan wel? Je kunt in een slimme stad denken aan zelfrijdende auto’s verbonden met het internet, die je als een soort taxi’s oproept met je smartphone. Op deze manier heeft niet iedereen meer een eigen auto nodig en kunnen mensen die dezelfde route volgen een auto delen. Dit zorgt ook voor minder uitstoot van uitlaatgassen.

File in de stad. Afbeelding: quinntheislander / Pixabay.

Of wat denk je van parkeren. Je ziet auto’s vaak rondjes rijden, op zoek naar een parkeerplaats. Wat nu als je elke parkeerplaats een sensor geeft waarmee je weet of deze plek bezet is of niet. Dit wordt geüpload in ‘the cloud’ (opgeslagen op het internet). Via een app weten de inzittenden (of de zelfrijdende auto zelf) vervolgens waar geparkeerd kan worden. Ook kunnen we nog een stap verder gaan: als elke auto verbonden is met het internet, kan je precies weten hoeveel auto’s er op welk moment en waar rijden. Dit helpt om een stad nog efficiënter en slimmer in te richten en de doorstroom van auto’s te optimaliseren. Op deze manier wordt het verkeer dus datagedreven.

Veilig uitgaan in de slimme straat
Nog een interessant voorbeeld uit Eindhoven. Stratumseind is hier bekend als dé uitgaansstraat en het is dan ook niet gek dat hier flinke chaos kan heersen op een zaterdagnacht. In plaats van extra politie, zijn er nu slimme lampen, waarin wifi-trackers, camera’s en microfonen zijn geplaatst. Deze detecteren agressief gedrag en kunnen de politie onmiddellijk waarschuwen. Daarnaast zijn er ook enkele experimenten met deze lampen uitgevoerd. Zo is de intensiteit van het licht veranderd, om de gemoedstoestand van de uitgaanders te veranderen. Dit was niet succesvol. Het volgende plan is om de lampen een geur te laten afgeven van bijvoorbeeld sinaasappels om mensen te kalmeren. Stratumseind is dus niet alleen een slimme straat, maar ook een laboratorium, waar data over menselijk gedrag bestudeerd worden.

Songdo
Het beste voorbeeld van een slimme stad buiten Nederland is Songdo in Zuid-Korea. Dit is een stad die 55 km van Seoel ligt en die sinds 2003 uit de grond gestampt is met als doel de eerste echte slimme ‘groene’ stad te worden. Deze stad was zo goed als af in 2015 en telt nu 100.000 inwoners. Bijna alles is geautomatiseerd. Met een druk op de knop kan je videobellen met je stadsgenoten en allerlei zaken in je huis besturen. Verder is de stad erg gericht op duurzaamheid en wordt er bijvoorbeeld geen drinkbaar water gebruikt voor de douche en toilet. Er zijn voldoende laadstations voor elektrische wagens en een CO2-vrije metro. Verder zitten de muren vol camera’s om de stad optimaal te laten functioneren en wordt straatverlichting automatisch aangepast. Data worden non-stop verzameld en daardoor is alles en iedereen continu verbonden met het internet en het data-netwerk van de stad. Dit klinkt alleen erg utopisch zolang er geen misbruik gemaakt wordt van de data…

Afbeelding: Fleetham (via Wikimedia Commons).

Negatieve kant
Aan een slimme stad zitten ook negatieve kanten. Het is voor de meesten geen prettig idee als we straks in een ‘big brother with big data is watching you’-scenario leven, waar inwoners individueel gevolgd worden vanaf elke hoek van de straat.
Een stad, zoals Songdo, waarin de ecologische voetafdruk op een minimum ligt en we de wereld beter maken met big data, klinkt utopisch als je puur kijkt naar alle voordelen. Toch klinkt het ook dystopisch, als je de controle verliest over alle data die verzameld worden, of als de data in verkeerde handen komen. Zeker met het Facebook- en Cambridge Analytica-schandaal nog vers in het geheugen kun je het toch best benauwd krijgen in zo’n stad. Of denk aan het sociaal kredietsysteem in China, waar mensen individueel scores krijgen op basis van hun dagelijkse activiteiten. De data over mensen worden hier verzameld door onder andere alle camera’s en gezichtsherkenningssystemen, die door de steden heen verspreid zijn. Als je je grootouders niet regelmatig bezoekt of door een rood licht gelopen bent, dan kom je al snel moeilijker aan een baan.
Het is niet waarschijnlijk dat Nederland uiteindelijk in een zelfde scenario zoals China terechtkomt. Gelukkig helpt ook de wetgeving ons om dit te voorkomen.

AVG
We hebben sinds april 2016 de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) die door het Europese Parlement aangenomen is. Hiermee worden de regels voor de verwerking van persoonsgegevens gestandaardiseerd voor de Europese Unie. Belangrijk is hier de transparantie. De persoon van wie gegevens verwerkt worden, moet hier namelijk van op de hoogte zijn.
Bij veel experimenten in slimme steden in Nederland wordt er vaak niet gemeld dat je als betreder van de locatie onderdeel bent van een experiment. Dit zou volgens de AVG wel moeten. Ook moet het doel van dataverzameling gespecificeerd zijn. In veel gevallen zijn slimme steden echter laboratoria waarin mensen onbewust proefkonijnen zijn. Om de wetgeving te volgen, anonimiseren veel bedrijven hun verzamelde persoonsgegevens. Echter is dit niet altijd zorgvuldig. Vaak kan deze data vrij eenvoudig weer gekoppeld worden aan personen.

Vrees nog niet
Voordat je nu bang wordt, bedenk dan dat er veel goeds gedaan kan worden met data. Zo worden niet alleen de steden veel efficiënter ingericht en het leven vergemakkelijkt. Ook kan fraude beter getraceerd worden of criminelen opgespoord. De overheid en veel bedrijven hebben er ook niet heel veel aan om individuele personen te volgen in hun data, aangezien ze vaak met big data (heel veel data) werken en liever iets over groepen mensen te weten willen komen dan over individuen.

Conclusie
Al met al zitten er dus voor- en nadelen aan een datagedreven slimme stad. Één ding lijkt in ieder geval zeker te zijn: er is voor de meeste steden geen weg meer terug. Big data bepaalt ons leven nu al en steden zullen meegaan met de trend. Het is alleen de bedoeling dat dit voor de bewoners op een goede manier gedaan wordt, waarbij privacy wordt gewaarborgd. Het is zeker belangrijk dat de wetgeving op het gebied van data en privacy strakker wordt gevolgd en mensen beter op de hoogte zijn van wat er gebeurt met hun (persoonlijke) data in de slimme steden. Daarnaast zullen alle data door de rechtmatige bezitters goed en veilig moeten worden opgeslagen, zodat er geen datalekken ontstaan. Op deze manier kunnen steden niet alleen slim worden, maar ook verstandig.

Jurjen de Jong (1993) heeft een bachelor wiskunde en bachelor natuurkunde behaald in Utrecht en een master wiskundige natuur-en sterrenkunde in Gent afgerond. Onlangs rondde hij de master-na-master in Space Studies in Leuven af met een stage bij de ESA en momenteel werkt hij als data scientist. Jurjen leest graag over de verschillende ontdekkingen en ontwikkelingen op wetenschapsgebied en door er over te schrijven hoopt hij zijn kennis te delen met een groter publiek. Zijn artikelen verschijnen niet alleen op Scientias.nl, maar ook op een blog die hij recent lanceerde: Asbronomers.com. Eerder verscheen van Jurjens hand al dit interessante artikel waarin hij uitzoekt of het nodig is dat ook de ruimtevaart groener wordt. Ook zocht hij voor Scientias.nl uit of de ruimtelift werkelijk toekomst heeft. Recent publiceerde hij ook een artikel over de Parker Solar Probe: een ruimtesonde die binnenkort de zon gaat ‘aantikken’ en de veelbesproken Riemann-hypothese.

Bronmateriaal

Stratumseind Living Lab, geraadpleegd op 9-5-2019
Algemene verordening gegevensbescherming (AVG), geraadpleegd op 9-5-2019
Olesya Benedikt (2016). “The valuable Citizens of Smart Cities: The Case of Songdo City”. GJSS Vol. 12, Issue 2
Afbeelding bovenaan dit artikel: Tumisu / Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd