De torens worden tijdens heftige stormen continu van nieuw stof voorzien en kunnen wel 3,5 week stand houden.
Dat blijkt uit waarnemingen van de Mars Reconnaissance Orbiter (kortweg MRO). De orbiter zat vorig jaar op de eerste rij toen op Mars een wereldwijde stofstorm geboren werd die Marsrover Opportunity de kop kostte. Tijdens de stofstorm – die wekenlang standhield – werd door de MRO een schat aan informatie verzameld die nog altijd geanalyseerd wordt. Maar in twee onderzoekspapers (1 & 2) maken wetenschappers alvast enkele bevindingen bekend. Waaronder dus de waarneming van tientallen kilometers hoge stofstormen die langdurig stand kunnen houden.
Groter en langlevend
Mars is een stoffige planeet en het komt vrij regelmatig voor dat op de planeet stofwolken ontstaan. Wanneer het stof in die wolken door toedoen van zonlicht opwarmt, stijgt het op, waardoor ‘torens van stof’ ontstaan. Hoewel er dus geen wereldwijde stofstorm nodig is om zulke stoftorens tot stand te doen komen, hebben onderzoekers nu gezien dat de stoftorens die tijdens een immense stofstorm ontstaan in verschillende opzichten onvergelijkbaar zijn met die onder normale omstandigheden het levenslicht zien. Zo blijken er tijdens een wereldwijde stofstorm bijvoorbeeld veel meer van deze stoftorens te ontstaan. Ook reiken ze veel hoger. Tijdens de wereldwijde stofstorm van vorig jaar werden torens van wel 80 kilometer hoog gespot. En als ze eenmaal die hoogte bereikt hebben, kunnen ze honderden kilometers breed zijn.
Daarnaast houden de stoftorens die tijdens een stofstorm ontstaan veel langer stand. “Normaal zou het stof na een dag of wat wel naar beneden vallen,” vertelt onderzoeker Nicholas Heavens. “Maar tijdens een wereldwijde storm, worden de stoftorens wekenlang continu vernieuwd.” Sommige stormen bleken zo tot wel 3,5 week stand te kunnen houden.
Water
Wat minstens zo interessant is, is het feit dat binnen deze stoftorens niet alleen stof naar flinke hoogte wordt getransporteerd. Wanneer het reeds zwevende stof door opwarming opstijgt, ontstaat een opwaartse stroming waarin gassen, waaronder waterdamp, kunnen worden meegevoerd. Eerder bleek al uit onderzoek dat watermoleculen zo naar het bovenste deel van Mars’ dunne atmosfeer kunnen worden vervoerd, alwaar ze door zonlicht in deeltjes worden afgebroken die aan de atmosfeer kunnen ontsnappen. Wellicht kan dit proces verklaren hoe de planeet – die miljarden jaren geleden meren en rivieren herbergde – zijn water is kwijtgeraakt.
Meer onderzoek naar de tijdens grote stofstormen gecreëerde machtige stoftorens zal uit moeten wijzen welke rol ze precies spelen in het verwijderen van water uit de atmosfeer van de rode planeet. Helaas krijgen onderzoekers niet zo heel vaak de kans om een wereldwijde stofstorm te bestuderen. “Wereldwijde stofstormen zijn echt heel ongebruikelijk,” vertelt onderzoeker David Kass.
De stofstorm die de onderzoekers bestudeerden, ontstond in mei 2018 en groeide spoedig uit tot een zware, wereldwijde stofstorm. Direct werd er gevreesd voor Marsrover Opportunity, die zich in het hart van de storm bevond. Zou de met zonnepanelen uitgeruste rover er door de grote hoeveelheid stof in de atmosfeer wel in slagen om voldoende energie op te wekken? Reeds in juni werd NASA’s angst werkelijkheid; op 10 juni stopte de rover met communiceren. Maar NASA liet het er niet bij zitten. Meer dan 600 keren werd er in de daaropvolgende maanden nog geprobeerd om contact te leggen met Opportunity. Zonder resultaat. In februari van dit jaar werd de rover doodverklaard. Op dit moment is Marsrover Curiosity dan ook de enige nog actieve rover op Mars. Daar gaat echter spoedig verandering in komen; volgend jaar lanceert NASA de Mars 2020 rover, die in 2021 voet moet zetten in de Jezerokrater. Ook de Europese ruimtevaartorganisatie stuurt volgend jaar een rover naar Mars: de Rosalind Franklin-rover moet in 2021 landen op Oxia Planum. Beide rovers moeten de zoektocht naar (voormalig) leven op Mars een impuls geven.
